A VA MAK EM
C. Lalthazuala
Kan pipute thawnthuah chuan Hlaphuah thiam hmingthang Pi Hmuaki kha thangtharte hlaphuah ve tur a lo phuah zawh sak vek mai ang tih an hlauh avanga a nungchunga phum nia sawi a ni a. Amaherawhchu hla hi phuah zawh ngawt chu a lo har dawn viau mai le.
Pi Hmuaki zamual liam hnuah hlaphuah thiam ropui tak tak an rawn piang ta zel a. Zofate tihlimtu leh awitleitu, Mizo literature tihmasawntu an rawn piang chhuak zel a. Tunlai thangthar hlaphuah thiam ropui tak tak zingah pawh H.C. Lalsanglura hi zorimawi huanga a thawh hlawk ber pawl chu a ni chiang mai. Zorimawi par tivultu leh zorimawi zar tibuk tu te zingah chhiar tel a ni reng tawh ang.
H.C. Lalsanglura hian hla 100 vel zet a phuah tawh a. Audio – Album pathum siam tawhin, Teuhlo mai, Ka va ngai dawn che em, A lo mak thei ngei mai, tih Audio-Album te hi a siam tawh a, music video hi 20 vel a siam tawh bawk a ni. H.C. Lalsanglura hi C. Lalrinmawia te, Lalnunmawia (Valtea) te ang thoa hlaphuah thiam leh zaithiam a nih kawp tlat avang hian a boruak kentel hi lian ve hrim hrim bawk a. Hla a phuah reng rengin a thluk han siam vel nan Guiter a hmang tam ber a. Tin, Keyboard pawh a hmang thin bawk a ni.
Ama hlaphuah ngei “Teuh lo mai” tih hla avanga Mizo mipuite hriat hlawh H.C. Lalsanglura hi kum 1976 Feb. 29 ah Sateek khuaah lo piangin unau piangchhuak mipa 3 leh hmeichhia 3 zinga a upa lama chhiara a pathumna chiah a ni a. A hringtu nu Biakmawii hi Sateek khaw thenawm chiah Phulpui khawchhuak a ni a, Sanglura pa Sangbilha hi sipai (Assam Rifles) a nih avangin Mizoram hmun hrang hrang Sateek, Sialsuk, Tlungvel, Baktawngah te a awm kual tawh a. Chutiang a nih avang chuan Mizoram tlangram mawi dangdai ziate, zokhaw nun nuam leh hlimawm tak maite, zokhaw chhelvela zolentu thing dingte leh pangpar chi hrang hrang par vul chiai mai thin sir vela hramthiam va chi hrang hrang awrawl tawpa lo chiar noh noh mai te chuan H.C. Lalsanglura hi hlaphuahthiam hmingthang ni turin a lo kaihruai a ni ngei ang le.
H.C. Lalsanglura pi (a nu nu) Phulpui khua a awm chuan Sanglura hi naupangte a nih laiin Phulpui khuaah hian a hruai reng reng a, sikul chawlh veleh Phulpui khuaah hian a hruai phei thin a, rei tak tak Phulpui khuaah hian a pi bulah hun a khawhral thin a. Zokhaw nun nuam leh thianghlim tak pawh a hre chiang tawk viau ngei ang. A pi hian mut hmunah te Mizo thawnthu ngaihnawm tak takte a hrilh thin a, “Zawlpala leh Tualvungi” chanchinte a hrilh thin bakah Phulpui khaw mawi tak chung chiah tlangdung mawi em em maia, Tualvungi pasal Zawlpala thlanlungahte hruaiin Zawlpala thlan te chu a enpui thin bawk a ni.
H.C. Lalsanglura hian mizo hlaphuah thiam lar tak tak zingah ngaihsan zual bik pali a nei a, Lalzova, F.Rokima, C. Durthanga leh Lalbiakdika (BDA) te chu a ngaihsan ber ber palite chu an ni. All India Radio Aizawl Station -ah hla 20 bawr vel a thun tawh a, a hlaphuah hi zai thiam lar ber pawl tling phak ten an sak sak nasa hle a, Zaithiam hriat hlawh lutuk lemlo te pawhin an sa nasa hle tho bawk a ni. A hlaphuah dan kalphung leh a thluk siam dan kalphung hrim hrim hi mizo lunglen zawng tak leh mizo rilrem zawng tak an ni tlangpui a, a hla thluk kalphung hrim hrim hi “Lengzem” hla nen a inhmeh bik thin hle mai a, hei tak hian amah hi mi lungleng thei tak a ni tih a pholang chiang hle a ni.
H.C. Lalsanglura hringtunu Biakmawii hi Lalngengpuii Tochhawng nu u chiah a ni a, zaithiam leh hlaphuahthiam hmingthang Lalngengpuii Tochhawng tenen nute unau an ni tihna a nih chu. Sanglura hian hla a phuah reng rengin a thu aiin a thluk a nei hmasa thin a, a rilruah a thluk a rawn piang hmasa phawt a, a thlukah chuan a thu a bel leh thin a ni. A hla lar tak tak amah ngeiin a sak lar te hi P.B. Lianhminga siam anni tlangpui bawk. Zorimawi zinkawng a zawh chhoh tanna hi Senior Departmen-a a awm lai, High School a zirlai atangin a ni ber a, High School a zir lai Senior Departmenta awm lai atangin mipui hmaah a zai tan a ni. Ama hlaphuah ngei “Teuh lo mai” tih a rawn sak atangin mizo mipa zaithiam lar ber pawlah a rawn invawrh chho ta a ni ber ang chu.
Sanglura hian lengzem hla tha tak tak a phuah tam hle a, chung a lengzem hlaphuah tha tak tak zingah rau rau pawh “A va mak em” tih hla kher kher hi chu a tha chungchuang ngawt mai, a ngaithlatute rilruah pawh atla ber a ni hial ang. He hla mawi dangdai tak mai leh hla thu mawi em em mai, ngaihno bei bawk si, a thluk mawi dangdai em em bawk si hi mizo hmeichhe zaithiam lar zinga a ber kai phak pahnih Lalrindiki Khiangtel leh Sanglura unaunu Lalngengpuii Tochhawng ten an han sa lar leh nghal a, a hunlai na na na kha chuan “A va mak em” tih hla baka hla lar hi mizo lengzem hlaah hian a awm bik chuang lovang.
Lalngengpuii Tochhawng leh Lalrindiki Khiangte in a sak dan a hlathu a dan hret avangin inhnialna pawh a siam deuh phat anih kha. “I sakhmelah sar a zam em ni” tih laia “Sar zam” tih lai tak, a phuahtuin a phuah chhuah dan diktak nibawk chu a sa hmasa hrettu Ngengpuii khan tidanglam lova a sak mai laiin Lalrindiki Khiangte erawh chuan “Dar a zam” a rawn ti thung a, khawnge dik zawk ang tih chungchangah inhnialna a siam ta laih reng a nih kha. “Sar a zam” tih hi a phuahtu in a tira a phuah chhuahdan chu a ni a. “Dar a zam” tih erawh a thian thenkhatte thurawn anga a tihdanglam leh niin a phuahtu ngei hian a sawi a ni.
“Sar zam” hi chhimbal rawng ang mai, chawhnu lam, nizung a awm tawh hnua, ni bula zam kual raih thin a ni a, ni bula sar zam a awm chuan sar thi an awm a ni ngei ang tiin piputen aien nan an lo hman thin a ni a. “Sar zam” tih hi thil awm zen zen ngailo a ni a, a mawi em em mai lehnghal a, “Sar thi” an awm tih entirnaah piputen an lo ngai ngawt na a, “Sar zam” a awm loh pawn “Sar thi” chu an awm thova, thil pawimawh tak mai chu “Sar zam” hi a mawi em em mai thi hi a ni. Vanduaina leh thihna lam entirnan chuan uihawm tak a ni. Thil hmuh tur awm zen zen lo a nih avang leh a mawi em avangin “Sar” a zam tawh chuan miten an hmu duh em em a, an inkawh hmuh sup sup thin a ni. H.C. Lalsanglura’n “A va mak em” tih hla a phuah chhan Jenet Lalnunhluii, tuna Presbyterian kohhran Pastor nupui nita, a pasal rawngbawlna hmun Nepal a awm mek hi, nula hmelchhe lo tak mai, a nungchang that avanga amah hrechiangtu apiangte ngainat rawn, a nungchang mawi tak maiin a tihhmelthat lehzual a ni a, a nungchang belh chian deuh hnua Sangluran a ngaina em em mai leh, a ngaihzual telh telh maite, a thlir ning thei thlawt lo maite chu thilmawi leh awm zen zen lo, mawi dang dai tak, ni sira chhimbal ang maia dangdai taka zam kual raih mai nen a tehkhin hi a dik lohna a awm hranlo.
Kan pipute hunlai khan “Dar” hi a hlu hle thin a, Darbu nei chin ngat te chu khawkhat pa khawsa thei tak leh Lalte an ni tlangpui thin a ni. Sailo lal fanu te man atan Sial leh Dar te a lar hle thin a ni. Rimawi lamah Darbu in hmun a chang thuk hle a, Darbu hla ringawt pawh 20 chuangfe a awm a, Mizoten Music Instrument a neih that ber a ni nghal bawk a, thil hlu sawi nan “Dar” hi an hmang nasa hle thin bawk a, hlathuah pawh an hmang nasa hle thin. “Dar tui luan” tih chu hla thuah nula hmeltha sawi nana hman a nih rualin “Dar zam” tih erawh Pi Hmuaki atanga Lalawithangpa, Lalzova leh Vankhama thlengin an lo hmang ngai hauh lo zawka. Tin, Dar hrim hrim hi thil zam chi a ni lova, amaherawhchu Dar tui erawh chu thil dang cheimawi nan an luan ve bawk thin a ni. Chuvangin “Dar a zam” tih aiin “Sar a zam” tih chu a dik zawk em em a ni.