A REM VE SI LO

A REM VE SI LO

– C. Lalthazuala

Zorimawi chanchina ‘Big Bang Theory” Scientist ten Universe lo pian chhuah dan nia an sawi, van thengreng zau lutuka thil puak thawmna leh namen lova ropui rapthlak a an sawi ang maia thawmna leh huhang ngah, Mizo Rocker ropui leh thawmna, mi hipna ngah si Jeremy Zobiakvela, JBa tia hriat hlawh, Rock ‘N’ Roll rimawi khawvel leh 1970 tirte atanga 1980 chawhnu lam thlenga khawvel rimawi awpbet tlatu “Rock Music” hmanga Mizoram, a bik takin Aizawl khawpui leh Lunglei khawpui  “Rock Music genre” hrang hranga awpbet ve tlattu, Zorimawi chanchina hming dai ngai tawh lo tur, mibik chanchin ngaihnawm tak mai lam hi i han hrut kual teh ang u.

Mizo Roker ropui Jeremy Zobiakvela hi ni 19th April 1953 kum khan Saitual khuaah a rawn piang a, a pa J. Pazawna hi Assam Civil Services (ACS) a ni a, a nu Hrangkhami Hnamte hi Nurse a ni thung. A pa hi rimawi ngain tak mai niin Tonic Solfa ah Matric pass a ni nghe nghe a, a nu Hrangkhami Hnamte hi Solfa thiam a nih bakah Jorhat leh Dibugarh vela nurse hna a thawh laiin Piono tumte sapho hnen atanga zirin, Biakinah te piono tumtu a lo ni ve tawh thin a, Rimawi thiam leh ngaina tak an nih avang hian Jeremy Zobiakvela, a tleirawl chhuah phat atanga Rimawi lamtluang a rawn zawh ta nghal mai pawh hi thil awm hliah hliah anih na lai a awm.

Jeremy Zobiakvela hi kum 9 mi lek ala nihin a pa J. Pazawna chuan Kalimpong a zirna hmun hmingthanga tak, India ram pumah pawh lar phak “Graham’s Home” ah a zuk dah ta a, Jeremy Zobiakvela, Graham’s Home Kalimpong a a zuk dah lai hian an zirtirtute chu sap vek an  ni a, JBa chauh hi Mizo naupang, Mizoram lam atanga he sikula zuk kal leh zuk awm chhun a ni nghe nghe a ni. Kalimponga a zuk awm lai, naupangte a nih lai atang hian Music mai bakah, literature leh Graphic Arts lam a tuipui em em tawh thin a ni.

Graham’s Home, Kalimpong a a awm hnu hian a pa J.Pazawna chuan Shillong-ah dah leh in, Shillongah hian Matric a zova, kum 1970 kum daih tawh khan Shillong College Peotry Contest ah lawmman pakhatna a lo la tawh zu nia.

Pu J.Pazawna hi zirna lam ngaisang mi tak anih avng in a fapa Jeremy Zobiakvela pawh hi, Matric a pass hnua Science subject lam zirtira, Engineer nih tir a tum ber a, chutiang zawnga kawng zawh chhoh tir tumin, P.D.Sc zitirin Amednagar lamah a tir liam ta a. Amaherawhchu a pa duh ang tak chuan thil a kal thei ta biklo a ni.

Khawvel rimawi huna rimawi thlipui tleh nasat lai ber 1970 kum tirah, JBa te hian tleirawl nun hlimawm leh thawventhlak takmai an tem chho ve tan tlat mai si a. Heng hun lai taka, khawvela Rock band lar tak tak ten, rimawi thlipui an tlehtir dan thuk tak mai kha, khatih hun lai taka thalaite tan pumpelh theih a ni lo. JBa pawh hian, rimawi thlarau a chang chhah ngiang a ni ang, PD.Sc zir tura Amednagar a a zuk kal chuan lehkhazir lam a ngaihsak ta lova, Hippies ho zingah te zuk khawsa ve ta in, sap mi hausa fa awm tha duh vaklo, Hippies zinga mite nen, Band te din hovin, an Jam ho thin ta zawk tlat mai a, Amednagar atang hian a pa chuan a ko haw leh ta thuai a. Heng hun lai vel hian kum 16 mi vel lek a ni nghe nghe. Kalimpong leh Amednagara a awm vellai hi JBa pa, J.Pazawna, Serchhip a BDO hna chelha a awm lai a ni a. JBa hian a tleirawl chhauh lai velin Serchhip khuaah a hun hlimawm tak a hmang bawk a ni.

Kum 1971 ah khawkhat nula hmeltha, Leitlangpui lam chhuak Vanlalsawmi nen inneiin, amah JBa pawh sawrkar hna lamah te a lut ta bawk a, Serchhipa an awm lai, a tleirawl chhuah phat lai vel tak hi chuan rampum dengdawt em em chuan rimawi lipui luhchilhin, thawm ropui tak a la siam lemlo niin a lang.

Mizo Hmeichhe zaithiam zinga a hunlaia a berte zinga mi, Siampuii Sailoi’n lengzem hla a sak lar hmasak ber te zinga mi “Mahten tinkim dawnin” tih hla mawi dangdai tak mai kha JBa phuah niin, kum 16 a nih laia a phuah a ni a, Siampuii Sailo khan Radio a sak lar hnuah, kum 1971 khan “Record Players” Disc ang chi khan ‘Single’ Guwahati-ah zuk siamin, hla pahnih – ‘Mahten Tinkim Dawnin’ tih leh K.Rammawia phuah ‘Aw a Leng Vawng vawng’ tih hla pahnihte a awm a. Heng hunlai taka Shillong khawpui Rock Band lar tak “FENTONES” hovin studio lama an rem sak a ni a, a hunlai na na na chuan a lar thei vet vet hle.

Jeremy Zobiakvela Serchhip atanga Zawlkhawpui lama a rawn tla phei chu a kawppui awm mi khawpuiah meuh chuan a lo awmve nual mai le, 70s chho vela khawvel rimawi thlipui tleh vut vut mai thlarau lo chang chhah ve tak tak Saichhunga, Guitarist, PB Liantluanga, Bassist leh Dingluaia, Drummer tenen Young Generation rock band dinin, kum 1972 a Aizawl theater hall a Chinner’s Beat Contest, Chinner Company bultuma huaihawt anih tumin lawmman pakhatna an la nghal phat mai a, a hunlai na na na chuan beat contest te hi mipuiin an hlutin an ngaisang ropui bawk a, sawi tawh ang khan khawvel pumpuia Rock Music thlipui tleh nasat lai a lo ni kher bawk a, kar lovah JBa leh a thiante huhang leh boruak chuan Zawlkhawpui a tuam chhuak nghal a, an mahni mimal chanchin leh an rimawi tum thiam zia chungchang thu te chu thalaite ti ti a tling chho  ta a ni. Amah a paliana, a hmel a chhiat loh bakah, a stage performance a tha em em a, a sam bu tha tak mai, a zuah sei hnuang maite leh, inthazo taka stage chunga a han zuang kual velte chu, a hmuhnawm dan a dang zar mai a, a huhang a nat bakah mi hip theihna engemaw tak hi a nei tel ru tlat bawk a, JBa vanglai tak tak hmu pha chinten “JBa te ang kha chu ‘legend’ an tling a lawm” an lo tih thinte pawh hi an thlalak hlui atanga han zirchian deuh hian a awm hmel hliah hliah a ni.

Rimawi khawvel bansan chuanglo, sawrkar hna thawk chung leh chhungkua nupui fanau enkawl chunga, khatitaka rimawi lama hming a chher thei kha thilmak tak pawh a ni ve reng reng a, Mizoram ang ram te tham leh mihring tlemna hmun angahte hi chuan “Music Industry” hi eizawnna tak tak a tling ve thei rih lova, chut chung chung pawh a, Aizawl khawpuia cheng, thalaite tuihalna tulhtu, thalaite beng titlaitu, hmuhnawm siamsaktu, a tleirawl tirhte atang natna khuma a mut tawh hnu thlenga, luhchilh tak taka rimawi luhchilh ngam, thangtharte tana kawng sialtu ropui Jeremy Zobiakvela hi zorimawi chanchinah hian hriatreng a ni tawh ang.

London khawpui atanga rawn chawr chhuak, khawvel nghawrnghing tham “Rock Band” te pawhin an memberte an thlak ve reng reng ang hian JBa pawh hi Band hrang hrangah a tel chhova, Young Generation hnuah Exodus ah tel chho lehin, chumi hnuah JB & Friends tiin a thiante nen Band an din leh a, tichuan a sangawi zawnpuite nen vek, Creation Flame a din leh a. “Creation Flame” Rock Band-a a thiante, Rimawi lipui thuk taka a luchilhpui, Saichhung leh PB. Liantluanga te chu chhungkaw lam thil leh eizawnna lam thil te avangin an telve reng thei ta lova, a tir atanga JBa perhkhuang thum perhsak thintu PB Liantluanga nau PB Lianzama a rawn inlar ve thung, Aizawl Chaltlang veng chhungkaw hlun, Chaltlang veng ziding chhungkua atanga rawn chawrchhuak, Rohmingthanga (Raw-a) lead guitarist turin a rawn inlar thar ve ta bawk, Rohmingthanga’n Saichhunga ai a rawn awh chho ta a, PB Lianzama’n a u PB Liantluanga ai a rawn awh chho ve ta bawk a. Tichuan Mizo Rock Band zinga a hunlaia chanchin sawitur nghah leh huhang ngah, Mizo rock band anga, State thenawm thlenga thawm nei tham “Crimson dust” a lo piang chhuak ta a ni.

Kum 1975 atangin Information & Public Relation leh Tourism Department buatsaihin Mizoram Solo & Beat Contest buatsaih thin a ni a, The Vans hovin lawmman pakhatna an rawn la ve zawk tih loh chu JBa telna groupte hian an la deuh zel a ni. Heng kumtina neih thin Solo & Beat Contest ah te hian Best Rhythm Guitarist (1980), Best Crooner (31.5.75), Best vocalist (1982) Best Original Compositor (Vocal), Best Rhythm Guitarist (1983), Best Vocalist (1983) te dawn tir a lo ni tawh a ni.

Crimson dust Band anga an din lai hian Shillong khawpuia zirlai intel khawmte chuan Crimson Dust te hi chahthlain, Shillong State Library hall-ah show hlawhtling tak, zanhnih, a zan indzawn zatin annei a, an chet that em avangin, Shillong Mizo te leh Shillong khawpuia zirlai awmten nuam an ti hle niin sawi fo a ni a. Police Bazar a New Opera-ah show an nei bawk a. Hemi tuma an shaw entur car park thui tak mai chu mak a tih ruk hle thu leh, chuti taka Shillong mi changkang ve deuh deuh chinin an lo hlut chu, a suangtuah phak thil a nih thu an lead guitarist Rohmingthanga (Raw-a) chuan a sawi chhuak hial a ni.

Crimson Dust hi an dintirh lamah tak chuan Saithangpuia, tuna USA a awmta hi an khuangpu ber a ni a, Saithangpuia hnu hretah hian Makuka (C.Luri pasal) in khuangpu nihna a rawn chelhve ta thung a ni. Shillong tour ah te pawh hian Makuka’n khuang a khawng vek a ni. Shillong tour an neih hnu lawk hian Haflong khawpuia club pakhat SESSEX Club te chuan rawn sawm lehin, hemi tum hian SESSEX Club ho hian “Crimson dust” ho concert na tur hrim hrim hi Pandal an lo zar duai mai a. Haflong mipui lah chuan an lo hlut nangiang mai bawk si nen, an lead guitarist Rohmingthanga (Raw-a) vek hian kan suangtuah phak bakin min lo dawngsawng ropui a ni ber e tiin a sawi.

An Haflong tour haw lam hi Silchar milian fa intelkhawmte chuan lo chelhin, a hmalawka hetih lai vela Shillong khawpuia Band lar ‘Blood & Thunder’ in concert an lo neih zawh chiahna Pandal la thiahloh ah show ropui tak an rawn nei bawk a ni. Mizoram pawna an tour na thenkhat Haflong, Shillong, Silchar vela an tour hma hian, Silchar bula sipai hmunpuiah sipai officer te sawmna angin an lo zuk inthehthil tawh nghe nghe a, hemi tum hi chuan Saithangpuia’n khuang a khawng thung a ni. Bawnra ngawt ang!

Jeremy Zobiakvela hian kum 28 chhungin Mizo hla 10 chuang hret leh Sap hla 112 zet a phuah hman a, Zorimawi khawvela a Band ang zawnga bultantu ropui a nih rualin Radio Artist leh Soloist lar tak tak ten, a Mizo hlaphuahte an sa lar nual a, “A Rem Ve Silo” tih hla tun thlenga thangtharten an duh thar lehzel, a lar tantirh atang tun thlenga la lar chhunzawm chho ta reng hi Lalhlimpuii’n kum 1970 chawhma lam khan AIR Aizawl Station atangin a larpui thei hle thin a, AIR Aizawl hlathlan programme luahzing ber pawl a lo tling phak tawh a ni.

Kum 1980 chawhnu lam atanga Zorimawi khawvel huanga rawn lar chho, pian chhuahpui aw mawi dangdai tak mai leh Zo lunglenna thlawh bosan chuang si lova, zaidan kalphung changkang tak nena, hla lar tak tak, inhnaivai tak taka mizo mipuite tana rawn chhawpchhuak thei reng mai Zosangliani chuan Dec. 7th 1989-ah a Audio-Album hlawhtling tak “Leng dun ang” tih album-ah chuan “A rem ve si lo” tih hla chu rawn telh ve leh in, a remna rimawi ten a zir kher bawk nen, Zoram dung leh vang a deng chhuak hneh hle a ni. He hla remtu Musician te chu Fakhlena (lead guitarist) Thuama (Keyboardist) Thawngnova (Bassist) Zothana (Drums) te leh Hmuaka (Guitarist) te an ni a, a tira JBa chord lo siam dan in a lo zir kher bawk a, heng musician te kutthlak hi a chhuanawm takzet a, a fuh chikim a ni ber mai.

JBa hi a nupui Vanlalsawmi nen hian kum 1982 ah inthenin, kum 1988 ah Ngurthankhumi nen innei lehin, ani nen hian a boral thleng khan run hmunah lawi dunin fanu pahnih an nei a, an nu hmasa nen hian fanu pathum leh fapa pakhat an lonei hman bawk a ni.

Kum 1991-ah Jeremy Zobiakvela chuan piantharna changin, tlukpalh nei miah lovin a boral ni thleng khan Krista zuitu rinawm tak a ni tluan ta zak a, nunthar a neih tak hnu hian Pathianin rimawi lama a talent a lo pekte chu rawngbawlna lamah a hamng ta char char a, Harvest Ministry leh Servant of God Evangelical Team rawngbawlna puibawmin nasa takin a inhmang zuita a, gospel hla (English) pawh 23 zet a phuah leh a, Liandingpuii English album-ah khan a hlaphuah pakhat “Fathar Forgive Them” tih chu telh a ni nghe nghe a ni.

A pianthar hnua debut album (English) a siam ah khan Lalrindiki Khiangte, Naemi leh Natuki ten an tawiawm a, Guitarist lar tak L.V.Dawng kutthlak vek a ni bawk. Tin, Makuka Recording Studio a buatsaih a ni bawk a, Pathian rawngbawl nan leh Pathian ropui nan a rilru zawng zawng seng a buatsaih a ni nghe nghe a ni.

Jeremy Zobiakvela hian mizo hla hi a phuah tam lo na a, a phuah chhunte hi belchian an dawl hlawm hle mai a, a thluk kalphung leh a guitar chord tuah rem vel dan atang hian, rimawi thlarau a chan thuk zia a lang nghal mai a, a Mizo hla phuah ho reng reng te hian “Literary value” leh “Artistic value” an nei sang hlawm em em a ni.

August ni 16 1999 ni rawn her chhuak chuan ‘Zo Rimawi’ chanchina ‘Arsi Lian’ herliam ni tur a rawn herchhuahpui ta tlat mai. Jeremy Zobiakvela hian thin thalo, zunthlum leh thisen sang inkawp natna nunrawng tak mai avangin amah ngaisang em em tute chu zamual pui min lo liamsan ta a ni.

Tunhnai hian JB-a farnu fanu (a tunu) Zorinzualin style dang deuh hlekin “A rem ve si lo” tih hla hi a rawn sa thar ve leh a. A sa mawi ang reng khawp mai. Zosangliani sak hi youtube lamah a awm a, a duh tan chuan en mai theih a ni.

20/09/17 12:05:50 am: Be Matuale: A MAK A NA

Hmani lawka fam min chansan ta, music columnist Lalremmuana hla duh em em hi amah hriat rengna’n ka han sep rawtui teh ang.

Kum 1980 hnu lama lengzem hla chhuak ho zingah hian Mizo thalaite’n an hlut leh an tuipui ber ber 5 thlang chhuak dawn ta ila, Dr P B Zodingliana phuah “A mak a na” tih hla hi a tel ngei ang ti ila, dawt kan sawi a rinawm loh. He hla mawi dangdai leh tha chungchuang tak mai hi a lo chhuah dan, abul thum atangin i han hrut chho dawn teh ang.

He hla phuahtu, Dr P B Zodingliana hi a eizawnna chu Doctor (MBBS) a ni a. Mizoram khaw hrang hrangah a hna thawhna avang hian a awm kual tawh a. He hla hi kum 1984-a Imphal Medical College-a MBBS a zirlaia a phuah a ni a, hostel-a phuah a ni nghe nghe.

Zankhat chu hostel varanda-ah khawhar taka a awm laiin, guitar a perh vel mai mai a, a rilruah hla thu a rawn lang ta zawt zawt mai a. Minute 5 vel lek chhungin he hla mawi tak mai leh lungkuai zet mai hi a puitlin ta hlawl mai a ni. A rilru a a thu a rawn lan rual hian a thluk tur pawh a rawn lan ve nghal thu a sawi nghe nghe a ni.

Dr P B Zodingliana hian Mizo tawngah a inrintawk tlat loh a vangin a hla phuah tam tak te chu mite hriat turin a pho chhuak ngam lova, amah ngei pawhin a tihbo leh mai mai thin thu sawiin, he hla ngei pawh hi kum 1984-a a phuah daih tawh ni mahse, a hnu kum enge maw zatah a pho chhuah chauh thu leh Mizoram dung leh vanga arawn lar tanna pawh 1993 vel atang daih ni a a hriat thu te pawh sawiin, “ka rin leh beisei phak bakin mite’n an lo hlut der ve a, a lawmawm khawp mai” a ti nghe nghe.

He hla, “A mak a na” aphuah dawn lai hian a rilru ah KC.Lalvunga (Zikpuii Pa) hla “Tawnmang silo maw, Lungrunpui” tih kha a cham tlat reng thu asawi nghe nghe a. Chutianga Mizo pa, thuthiam hmingthang hlaphuah rawn riak reng chu a hlaphuah “A mak a na” chang khatna tlar hmasa berah pawh ahman ve thu pawh sawiin, “Amaherawhchu, Zikpuii pa chuan ‘Lungrunpui’ a ti a, kei erawh chuan ka rilrua hla thluk lo piang ve nena ‘syllable’ a inmil theih zawkna turin ‘pui’ tih lai te ka paih ta a, ‘lungrun’ tih chauh ka hmang ta zawk a ni,” a ti bawk.

Dr P B Zodingliana hi Dt 28 09 1957 khan Lunglei bazar vengah lo piangin, apa chu P B Nikhuma a ni a. A pa P B Nikhuma hi Ngopa khawchhuak a ni a, a nu erawh Lunglei khawchhuak a ni thung a. A pa hi tunhma chuan politician lar tak niin, District Council hun laiin Lunglei District Mizo Union hruaitu hlun a ni a. District Secretary hlun a ni bawk. Kum 1972-a Pu CH Chhunga sorkarah khan Buarpui bial atanga thlantlin a ni a, Health Minister dinhmun te pawh a lo chelh tawh nghe nghe a ni. Brig T Sailo sorkarah khan Pu P B Nikhuma nau P B Rosanga kha cabinet minister a lo ni tawh bawk.

Anni thlah ho hi rimawi lamah talent an nei tha hlawm hle a. A pu (A nu pa) chhang chiah hi hla phuah thiam hmingthang Fam Lalzova nau hi a ni a, chhun tur pawh an lo nei tha viau reng a ni. Dr P B Zodingliana ngei pawh hi music ngaina tak leh talent nei tha tak mai a ni a. Kum 1976 leh 1978 khan a tel ve na rock group chuan AR Ground beat contest-ah pakhatna an lo la tawh a, an group “Frame” ah hian bass guitar perh tu niin, heng hun lai hian vawi hnih ‘best bassist’ ah an thlang tawh nghe nghe. Imphal Medical College-a a zirlaiin an college aiawhin Naga leh Khasi thiante nen “Inter Medical College Beat Contest” ah zuk telin 2nd prize an zuk la ve a, hemi tum hi chuan lead guitar a perh ve thung. He intihsiakna hi India rama Medical College lar ber te zinga mi AIIMS (Delhi) ah neih a ni a, “Inter Medical College Literature & Culture Meet” tih a ni nghe nghe a, kum tin huaihawt a ni thin.

Kum 1995 khan nupui Vanlalremruati (Maruati) a nei a, tunah hian fa mipa ve ve pahnih neiin, Aizawl dinthar tlangah an mahni inah an cheng mek a ni. An unau hi 8 an ni a, mipa 6 leh hmeichhia 2 an ni.

An chhungkaw ho hrim hrim hi rimawi lamah an mikhual lo hle a, ram pum hriat hlawh tham pawh an awm nual. Tunhnaia ZONET buatsaih zaipawl intihsiak a pakhatna Dawrpui Branch YMA conductor P B Lianzama te nen khan pa te in unau an ni a, musician lar tak, P B Lianhminga te nen pawh hian pa te in unau bawk anni. Tin, P B Lianzama hi Zo rimawi khawvelah a mikhual lo hle a, Jeremy Zobiakvela (L) JB-a vanglaia a telna group hrang hrang a bass guiter perh saktu hlun a ni bawk. Tunhnaia Zonet Cable TV buatsaih ‘Justice For Christ Beat Contest’ ah pawh endiktu-ah an hman ve nghe nghe kha.

He hla mawi tak mai leh Mizo thalaiten kan duh em em reng tawh tur hi a phuahtu hian phuah chhan bik em em pawh a neih loh thu a sawi rualin, a tleirawl lai daiha “A mak a na” han tih pui vawng vawng tur a tawn ve tho thu erawh a zep hran chuang lo. A sawi dan chuan, a tleirawl lai vela a nula kawm ve chuan inneih mai a duh a, a ni erawh chuan a thil zirlai MBBS chu zir zawh phawt a, sorkar hna te han thawh ve te te loh chuan thil ni thei ah a ngai si lo. Tichuan, chu nula chuan pasal a neih san ta a ni. Hetianga a nula thlakhlelh ruk em em in khiang a han awi ta mai hi a sarhu lai chuan tawrhthiam a harin a rilru pawh a den nat thu a zep hran lova. Amaherawhchu, heng a rilru natna te, a lunglenna te chu khuareiin a rawn hnem chho ve a, “he hla ka phuah lai tak phei hi chuan he ka Di hlui hi ka ngaituah hauh lova, ka rilruah pawh a awm hek lo,” a ti a, “Amaherawhchu, thawnthu ziaktuten an mahni nun ngei behchhanin thil ngaihnawm tak tak an ziak thin ang hian ‘experience’ ka lo nei tawh a, ka nun hian a lo tawng ve tawh ngei a ni. Mahse, he hla ka ziah lai erawh hi chuan, ka nunhlui liam tawh hnu emaw, kha nula emaw kha ka ngaihtuahnaah a awm miah si lova, a mak khawp mai,” a ti bawk.

Mizo tawng thiam lo inti chung chunga hetiang ang hla thu mawi leh lungkuai ngeih ngawih a phuah chhuak thei mai hi a mak hle a. Amah hi music thiam leh tui tak a nih avang leh band-ah pawh lo play ve nasa tawh a nih a vang te, Sap hla chi hrang hrang leh western music style hrang hrang lo ngaithla nasa thin a nih avangin hla thluk siam ah hrim hrim chuan a chungnung hle ngei ang. Hla pawh a phuah tam hran lo, han in sang mar leh deuhin, hla thu mawi leh thluk mawi tak tak dang han phuah leh nual atan a itawm tak zet zet a ni.

Thenawm khawveng te ngei pawn an hriatpui lova hla chhiar tham fe, naupang exercise bu khat dul lo phuah ve thin te pawh hi awm ve theih a ni a, Mizo Academy of lLetters hovin thu leh hla lama miropuite thlanmual “HLA KUNGPUI MUAL” Khawbung khua a an siam ah pawh khan kha thlanmuala lungphun tur an thlan chhuah dan tur chu lehkhabu ziak leh hlaphuahtu an nih pawhin phuah tam leh ziah tam lamah teh lovin an kutchhuak hlut dan “Literary Value” leh “Artistic Value” lam zawk kha tehfung ah hman nise an ti a nih kha. Chutiang zawnga chhut phei chuan Dr P B Zodingliana hlaphuah hi a hlu tak zet a, a literary value pawh a sang a, a artistic value pawh a sang a ni tih hi zep tur a awm lo.

“A mak a na” tih hla hi a thluk a mawi mai bakah a hla thu (poetical word) intuahrem dan hi a tha thlawt a, a sak a nawm mai bakah a thluk a tluangtlam a, tingtang perh thiam vaklo tan pawh a remna chord a harsa lutuk lova, han zai ho nikhua changa hla sak hlawh ber zinga mi a ni hial awm e. Concert leh puipun nikhua a local artiste hrang hrang ten an sak zin ber zing a mi pawh a ni ngei ang. 90s chho vela rock vocalist lar ve tak Jerry-a (Jessie L Ralte nen hriatpawlh loh tur) khan a sa lar thin hle a, a ni hian audio album te siamin studio lamah chuan a sa lo na a, he hla mite hriata sa lar hmasa ber tu chu a ni awm e. Tin, Mizo hmeichhiate zinga zaithiam lar ber pawl Zosangliani khan a album ah a sa a, AIR Aizawl ah a khung bawk. Peter C Lalrinmawia khan a album hnuhnung berah khan a sa ve bawk a, Albatross vocalist Rinte-a khan a mimal albumah a sa ve leh bawk. Tun hnai khan Tetei Ralte khan a albumah khan a sa ve leh a, a ni zai dan hi R&B influence a ni a, he hla thluk lunglen thlak reihrawih hi lunglenna bo khawpin a sa ingeuhvin a thluk ching-chi-vet kual deuh mah mah niin a lang. 2007 Youth Icon contest a Top-5 zinga mi, Durtlang tlangval C.Lalrinkima khan a rawn sa ve leh bawk a. Tin, Youth Icon Malsawmtluangi Fanai (MS-I) khan a albumah a rawn telh veleh bawk. Zoram dung leh vanga mite hriat hlawh thah artist lar 8 zetin an sa tihna a nih chu.!

P B Zodingliana hi sorkar hna a a luh hma, a tlangval lai chuan rimawi khawvel luhchilh nasa ve tak a ni thin a. Band hrang hranga a lo tel ve tawh mai bakah C.Lalrinmawia of Di Cham- Bawihpui te nen pawh anlo inzui nasa ve tawh hle a. C.Lalrimawia te chenna In, Chaltlang field hmar lam sir, hmun lunglenthlak reihrawih takah te khian an zai ho nasa thin hle a. C.Lalrinmawia hla sak tur leh AIR-Aizawl station-a athun tur hla thar aneih chang te pawhin a lo zirpui fo thin bawk a ni.

“A mak a na” tih hla ti hlu em em tu pakhat chu a thluk hi a ni awm e. Tunlai tawng takin a thluk hi a changkang hle mai. Tunlai thangthar hlaphuah thiam tam tak ten athluk tih changkan an tum luatah chord harsa pui pui behchhanin hla an phuah a, ing-euh deuhin athluk an siam bawk a. Tlang rama cheng hnam lungleng tak, mizote rilru leh lunglenna an zuankan ta daih mai thin a, a pawi hle a ni. Kan rual U zawkte kutchhuah te hi kan ngaithla tam tawk lovin kan zir chiang tam tawk lo pawh a ni maithei. Kan rual U te kha an lo ril hle a ni tih tilangtu chu “A mak a na” tih hi a ni awm e.Vai zaithiam leh musician hoin Bollywood film hla lar tak tak an rawn vawrh chhuah thin ah pawh hian western music leh Indian music, anmahni vai ho lunglenna tibo chung lovin an chawhpawlh mawi tawk thiam thin hle mai. Chu ngaituahna atanga zuk chhut vang vang pawhin Dr P B Zodingliana hi a fakawmin, hetiang ang hla thluk changkang leh mizo rilrem zawng tak nisi a phuah chhuak tlat thei hi tunlai thalaite hian i chhut ngun teh ang u.

He hla hi a hlut em em na pakhat leh chu a phuahtuin hla thu ril ngenngun, a hranpa a inhrilh fiah leh chiam ngai hran lo, hla thu mawl tluangtlam tak, han ngaihthlak emaw, han chhiar emaw, rilru a hriatthiam nghal mai theih, hla thu mawi em em ni tho bawk si a remkhawm thiam tlat mai hi a ni awm e.

Kan Mizo lengzem hla reng reng hi ngaihzawngte nena inthenna emaw, nupa inthenna emaw avanga rilru natna leh chutiang tawngtute rilru a tihnat theih zia tarlanna a ni tlangpui thin a. Sap ho love song thenkhat, thawnthu (Ballad) anga lengzem hla siam hi an awm ve meuh lo. Lengzem hla thenkhat phei hi chu a chaltlai thin hle a, an mahni thena lengdang tang belh san tute chaltlai taka diriam zuiin, hla dengkhawng leh hlathu chapo fe fe hmanga hlaphuah an tam hle. Amaherawhchu, chutiang hla dengkhawng ho reng reng chu tuma rilruah a tla na lo tlangpui thin. “A mak a na” tih hla chang hnihna a “Aw le, ilungdumtu nen chuan, fanau mal tluan chawiin va leng ta la, keipawh chhaithar di zawng ve turin, tuan ve zai ka rel tang e” a han ti vei hnap mai te hi a mawi dangdai hran pa ve ngawt mai.

A hmangaih em em in amah aia lungdumtu dang anei ta si, lengdang tang a belh san ta. Mahse, a hmangaih zia la ti lang zelin, fanau maltluan chawi turin duhsakna a la hlan zui lawm lawm a. Tin, a hmangaih em em chu a liam takah chuan, kawppui turte a la zawn ve angai ngei dawn a ni tih hla thu tluang tlam leh mawi bawk si, thuhnuai rawlh leh lungkuai bawk siin a ziak chhuak thei hi a ropui ngawt mai.

Ka thianpa pakhat phei chuan, “Mizo lengzem hla zawng zawngah ka duh ber, ka sa zing ber bawk,” tiin “keichuan song of the century ah ka puang hial” a ti riap mai. A ni taka, a hma lama kan sawi tawh ang khan a thluk a mawi dangdai em em a, a thu in lung a kuai nghaih mai bawk si a, chumi piah lamah athluk a tluangtlam tha em em leh zel bawk nen, a diktak chuan he hla hi a mawi a, a dangdai a, a hlu a, a tha tak zet a ni ber e.

A tawp khar nan, he hla mawi tak artiste lar leh hriat hlawh ber ber pariat in an sak hi a hla thu i han tarlang nghe nghe teh ang hmiang.

A MAK A NA

Tawnmang silo maw, Lungrun,

Khiang awia mual min liamsan tak mai le;

Biahthu Di kan tiam dun zawngte kha,

Nghilh thei hian ka mawi silo.

Hrilh thiam a har, a mak a na,

An sawi damlai thlanthim thlen meuh chu;

Mu leh mal reng ka nei thei dawn nem maw,

Khuarei hian a hnem mahna.

Duhthu leng sam mai maw ka chan tawn tawk,

Hlimte a kan lendun lai ni zawngte;

Leh kan tuanna tlang leh mual zawngte,

Vawng reng nang e, lairilah.

Awle i lungdumtu nen chuan,

Fanau maltluan chawiin va leng ta la;

Kei pawh chhai thar di zawng ve turin,

Tuan ve zai ka rel ta’ng e.

I RAUTHLA TAL RAWN TIR RAWH..

I RAUTHLA TAL RAWN TIR RAWH..

            C. Lalthazuala.

He hla “I rauthla tal rawn tir rawh” tih hla zet hi chu mitthi lumen zana sak thin ni veta se, kan tuipui tlang thei viauin a rinawm. Han ngaihthlak mai pawh hian thinlung a fan dan hi a dang zar mai a. Fam ngaih hla dik tak a lo ni bawk nen, he hla chang bul ber tanna tlar pahnih “Thinlaiah a thar leh thin, khaw nge maw ka di ve kha; An sawi pialral fam khawpui tualah, riah run a rem an ti” tih hla lungkuai tak mai han ngaihthlak ringawt pawh hian patling lung a tichhe thei viau mai.

He hla hmingthang zet mai hi C.Durthanga hian kum 1971-a a phuah a ni a, he hla lungkuai tak a phuah chhuah dan leh a phuah chhuah chhan pawh hi a ngaihnawm teh a sin.

Mizoramin India Sorkar laka Independence a suallai khan C.Durthanga pawh hian Mizo sipai, MNF underground group chu a zawm ve a. Chutia Mizo hnam zalen nana a rammut lai chuan hmun hrang hrangah duty in a vak kual ve reng a. Khawrihnim leh a chhehvela an duty lai chuan a lungdum em emtu Khawrihnim nula hmeltha Lalsawmi nen chuan an intawng ta a. Lalsawmi chu Mizo nula-ah chuan nu tawk tak, inkhaithli thlerh thlawrh, pian mawi leh nungchang tha, kohhran mi tak, hawihhawm leh mi biangbiak thiam tak mai a ni a. Khawrihnim kohhran zaipawl timawitu leh aw nei tha tak a nih avangin kohhran khawmpui nikhua-ahte zaipawl conductor ten a tel hman loh an hlau thei hle a. Amah pawh a hmel that mai piah lamah mi biangbiak a thiam riau avangin mipui vantlang fakrawn a ni a, a to ngiang reng a ni.

Lalsawmi pawh hian Aizawl veng pakhat, Tuikhuahtlang atanga ram leh hnam tana rammu mek, tlangval hawiher zangkhai leh hawihhawm tak mai, zuanzang bawk si leh inngaitlawm tak, C.Durthanga chu a be chhe thei bik tlat lo. Chutih hun lai chuan mizo nulate chuan mahni inlum pawh luah hman lova nun thap tak taka ‘Pathian leh kan ram tan’ ti a rammu mek, ramhnuai sipai (Mizo Army) ho chu an ngaisang takzet thin a. Nula huaisen zual thenkhatte phei chu ramhnuaia Mizo Army ho thuruk hlan chhawngtu berah an tang ngam hial a ni. Heng hunlai hian India sipaiho an hrang thei hle a, Khawrihnim leh a khaw thenawm vela duty mek, C.Durthanga leh a thian te ho pawh hi khawchhunga an awm leh ramhnuai camp-a an awm a inzat thial ang.

Tlema sipai an hran loh deuh lai, boruak muanawm deuh laite chu C Durthanga tan chuan  hun hlu tak a ni lo thei lo. Ramhnuai buk lama ken tur, nula hmeltha Lalsawmi mei a zial khawl tir anga. Tin, a thuamhnaw tette a thui tirin, a sukfai tir chang a awm bawk ang a. Tin, Lalsawmi thingphurte pawh a zui chang a awm bawk ang. Chumi piah lamah, a thian thenkhatte nen Lalsawmi te lo lamah hial pawh an feh ve ang a, hlote an thlawhpui thin bawk ang a, hlim takin an nileng ang a, losul haw hunah hlim em emin an inchhawm haw leh thin ang.

Khawrihnim khua chu C.Durthanga leh Lalsawmi tan chuan khawvela khaw nuam leh thlakhlelhawm ber a ni ngei ang le. Anni pahnih tan chuan “Duh ber” te lenna khua a ni miau si a. Chhak lamah Reiek tlang atangin turnipui a rawn her chhuak ang a, tlai ni tla turin Dampa tlangdung sanglai ber “Chhawrpial” tlang zawn chiah a her liam dawn laite chuan “tlaitla eng mawi” liam tur chu C.Durthanga leh Lalsawmi chuan Khawrihnim Biak in mual atangte chuan titi melh melh pahin an thlir liam dun thin ngei bawk ang. Richard Marx-a hla hit ‘Hazzard’ tih hla thunawn a ‘we used to walk down by the river, we used to watch the sun goes down’ a tih ang deuh kha an hun hman thin dan a nih hmel hle. Heng hunlai hian hlaphuahthiam hmingthang C.Durthanga hi a seilenna khua Durtlang atangin Aizawl Tuikhuahtlang vengah an insawnthla tawh a ni.

Thlamuang taka an awm theih chhung lah a rei thei si lo. Khaw tinah Indian Army-ho chu an inbun lo naa, Zoram dung leh vanga khaw lian deuhah chuan an awm chhuak deuh vek a ni. India Sipai operation chuan thla khat a ral hmain khawtin hi a tlawh chhuak vek zel thin. Mizo Army an nan fuh changin inkahna rapthlak tak tak a thleng fova. Inkah thlenna bul khua te nen lam India Sipaite’n an nghaisa nasa thei hle. VCP tamtakin India sipai kut an tuar a, khaw thenkhat VCP te phei chu sawisak hlum an ni a, tam tak ramtuileilovin an awm bawk a ni. Pawi sawi lo nunau chungah an nun rawng em em a, hmeichhe tam tak an pawngsual a, Mizo mipuite an rum tak meuh meuh a ni.

Rambuai boruak hrehawm lai taka hmangaihna rawn piang chu a eng emaw zawng tak chuan a nghet ru lawi viau ang. Rinawmna leh huaisenna piahlamah chhelna thuk tak neih tel a ngai dawn a, C.Durthanga leh Khawrihnim nula hmeltha Lalsawmi inkarah pawh hian heng kan sawi tak thil pathumte hi a awm a ngai ngei ngei ang. Khawrihnim khua chu sipaiin an tlawh ngun ve hle a. Chutiang boruak khirh tak hnuaiah chuan Khawrihnim nula hmeltha chhuanvawr Lalsawmi pawhin a dinhmun hlauhawmzia leh a tlangval pa chu sipaiin man tuma an zawnlai mek a ni tih a hre ru khiau ang a. A tul a nih phei chuan a thlakhlelh ngawih ngawih C.Durthanga tan chuan a nunna hial pawh a hlan hnial hauh lovang. Lehlamah chuan khaw khat nula hmeltha ve ta chu ertu te pawh a nei ve nual ang. Chu’ng a hmelmate chuan a tlangval kawmlai chu Mizo Army tanglai a ni tiin India Sipai hnenah hek ngat phei sela chu Lalsawmi chan chu a chau ve thei khawp ang. An dawpna lamah an nghaisa rethei hle ang a, a nunna hial pawhin a tuar ang. Mahse, C.Durthanga leh Lalsawmi thlunzawmna hrui hi chung hunlai, rambuai boruak nunrawng leh hro hrang na tak maiin a tih chah mai rual a ni lo.

C.Durthanga chu Durtlang khuaa pianga seilian a nih avangin Aizawl khawpui boruak pawh a naupanlai atanga tem pha a ni a, a tual lenna pawh a ni reng a. Mahse, Khawrihnim laitual timawitu Lalsawmi anga hmel duhawm chu Aizawl khawpui chhungah meuh pawh a hmu bik lo. Lalsawmi chuan a lung hi a dum ngang mai si a. Lalsawmi mizia leh a pianhmang mawina mai piah lamah a fing tel ru em em maite chuan a lung a tiawi hliah hliah mai a. Hun a lo her zel a, C Durthanga chuan ‘runlum nuthai’ atan “Khawrihnim Ainawnpari” chu a sawm thlu ta der mai a. Heng hunlai hian ramhnuai sipai (Mizo Army)-a tang reng chunga nupui neite pawh an awm nual a. Huaisenna leh rinawmna nen hlauhawm engpawh hmachhawn huam dun chungin C.Durthanga leh Lalsawmi ngei pawh hian run hmuna lengdun turin hun remchang hmasa berah “tiam tlat e” tihve ngei an intiam ru ta khiau mai a nih chu.

Khawrihnim nula hmeltha leh chhuanvawr Lalsawmi pawh a vanglai tak a ni a. Kum 19 bawr vel a hmang chho tan mek a. A thlakhlelh em em, C Durthanga lah chu India sawrkar hmelma, India sawrkar nena INDO puangtu Mizo Army zingah a tel ve miau mai si a. Hun remchang hmasa bera inneih hial lo tiam dun tawh mah se Indonaah India sipaiin an kap hlum mai thei bawk si. Tin, India Sipaite’n man palhin kum tam tak chhung Vai rama Jail – ah an tan tir thei bawk  Chutiang thil thleng thei reng a ngaihtuah chang chuan a rilru a hah ru ve thei khawp ang. Tin, Mizo Army tanglai C.Durthanga nena an inzawmna thuruk chu India Sipai leh Mizo zinga misual, mi hek chingte’n an hriat a hlauhawm em em dawn a. Nula Lalsawmi tan chuan hnung lam leh hma lama mit men kar reng a ngai ngei bawk ang.

Lalsawmi hlauhthawn ruk ang ngei chuan C.Durthanga leh a thiante chu an inrin lohlai tak nang chingin India sipaite chuan an man ta tlat mai le..! Hetihlai vel taka nula nungchang mawi Lalsawmi rilru hah dan turzia chu kan zuk suangtuah pha mai awm e. Amah chu kohhran mi leh Pathian tih mi a nih avangin C.Durthanga tan hian a tawngtai nasa hle ang tih a rinawm. Tichuan, C.Durthanga chu Silchar Jail-ah tantir a ni ta a. Tunlai anga inbiak pawh zung zung theih a ni si lo. Anni Mizo Army-te ngat phei chu, an chhungte hnen atangin a ni emaw, an thian thate hnen atangin a ni emaw, an lehkhathawn dawn reng reng endik vek thin a nih avangin nula lehkha phei chu an dawng ngai mang lova, nula anmahni rawn thawn ngam pawh an awm mang lo.

Silchar Jail run thimah chuan kum khat vel zet C.Durthanga hi a tang ta a. Hetia jail-a a tan lai tak hian run hmun lenpui atana a duhthusam Lalsawmi chuan a lo boralsan ta hlauh mai..! Lalsawmi boralthute pawh chu Silchar jail-a Mizo Army tang ve tho Khawrihnim lam mite hmelhriat hnaivai takte chuan lo hre ve in, an thianpa C.Durthanga chu an hrilh ve ta nghe nghe a. C.Durthanga rilru chu a deng na ngawt ang le. “Jail atanga ka chhuah ve leh nupuiah ka nei ang a, kan khua Tuikhuahtlangah chhungkuate din vein, fanau maltluan chawi dunin hlim takin hringnun kan hmang dun ang chu,” tia a lo suangtuah thinte chu a thlawn mai a ni ta si a. He vanduaina lungchhiatthlak tak maiin a den natzia chu he hla lungchhiatthlak tak mai, ngaihthlak ringawt pawha lung tichhe ngawih ngawih thei “I RAUTHLA TAL RAWN TIR RAWH” tih hian a tilang hle awm e.

Rilru na leh beidawng taka Silchar Jail atanga a rawn chhuah hlima a phuah a ni a. A phuahtu, C.Durthanga hian Khawrihnim khua hi Lalsawmi thih hnu hian a tlawh leh ngai ta lova, Lalsawmi ber a boral tawh chuan zuk tlawh leh ringawt mai chuan lunglenna leh lungchhiatna thuk tak bak engmah a thlen dawn loh avangin, kal tawh loh mai chu a thazawkin a ngai ta a ni.

C.Durthanga hian Lalsawmi tan hian hla pahnih a phuah a. A hla phuah hmasak zawk chu “Min lo hmuak ang che, fam khawpui tualah” tih a ni a, “I rauthla tal rawn tir rawh” tih erawh hi chu Lalsawmi boral hnu lawk Silchar jail atanga a chhuah hnu Mizoram lama a rawn haw leh hnua a phuah a ni thung.

He hla hi C.Durthanga ngei hian All India Radio, Aizawl Station-ah a lo khung tawh a. Tin, commercial album lamah artiste hrang hrangin an sa nual a, C.Lalrinmawia sak hian Zoram dung leh vang chu a deng chhuak deuh ber niin a lang. Amaherawhchu, C.Lalrinmawia hian a chang a sa kimlo thung.

He hla zet hi chu tehfung hrang hrang hmanga han teh pawhin belhchian a dawl khawp mai. A hlathu hmanin lung a kuai a, a thlukin in lung a tileng em em bawk a. C.Lalrinmawia album hmingthang, “Di Chambawihpui” tih audio album-a an remna rimawi duang chhuaktute kha an fakawm tak zet zet a ni. He hla rimawi nena cheimawitu musician te chu – Fakhlena (Bassist), Nghilhlova (Drummer), Thuama (Keyboardist) leh Hmuaka (Guiterist) te an ni a, he album, ‘Di chambawihpuii’ tih album hi tehfung hrang hranga the pawh hian Aizawl khawpuia siam ngei Mizo kutchhuak album ah chuan a belhchian dawl ber pawl ni rengin kum 30 chuang zet chu a lar chhunzawm chho ta pat reng a nih hi. Awle a tawp khar nan “ I rauthla tal rawn tir rawh” tih hlathu ngei hian a tawp i han khar teh ang aw…..!!!!

Phuaht: C Durthanga

Satute: C Lalrinmawia, OP-a (of Tribal Power)

I rauthla tal rawn tir rawh

1.  Thinlaiah a thar leh thin

Khaw nge maw ka di ve kha

An sawi pialral famkhawpui tualah

Riah run a rem an ti

2 I kutchhuak i sulhnu te,

Ka thlir bang dawn nem maw

Tunah van nun par tlanin leng mah la,

A cham reng i zun thinlaiah

3. Vanduai tah khua sei tur hi

Han dawn vela ngaihlungrun

I sakruang hring angka tawng lo mah ila,

A cham reng I zun thinlaiah

KA TAN PARMAWI

KA TAN PARMAWI.

          C. LALTHAZUALA.

Mizo hla zawng zawnga chord hmang hnem ber, ‘Ka tan pawrmawi’ tih hla hmangin Lalnunmawia (Valtea) sak hmang hian i lo inkawm ho leh teh ang u.

Kum 1978 a lo inher chhuaka, Mizoram pawhin khuavel chhing turin hma a sawn chho ve zel a. Rambuai thim zualpui leh a pik zualpuite chu reuh deuh tawh mahse, Mizoram chu ala ral muanglo em em a. Mizoram dung leh vanga Zin kawngte chu vai sipaiin an duh duhna laiah check gate siamin lirthei a chuang zin mite an ti ral khel reng mai a ni.

Rambuai boruak thawipik thlak tak maiin Mizo mipuite nun a tihbuai lai leh, nunphung, rilru leh thlarau ram thlenga, chau leh khawhara Zoram dung leh vang a mite an awm laia, an nun tihlimtu leh tiharhtu bul ber pakhat chu ‘Zorimawi’ hi a ni.

All India Radio Shillong-Gawahati station-a programme reilote nei ve \hin Mizote chuan mahni ram leilungah ngei Radio Station kum 1970 a\angin mumal takin kan lo nei ve ta a. ‘Zorimawi’ chanchinah thil pawimawh leh chhinchhiah ngfei ngei tawh tur a ni a, All India Radio, Aizawl Station a din hnuah namen lovin Zorimawi in hma alo sawn ta a, radio artist lar tak tak leh hlaphuahthiam lar tak tak an lo piang chhuak ta phawk phawk mai a, hei hi 1970 hnulamah a ni leh zual a, All India Radio Aizawl Station chu ‘Zorimawi’ hmasawnna kungpui a rawn ni ta ani.

Kum 1970 hnulama radio artist lar leh ropui, hlaphuahthiam ni bawk, rawn invawrh chhuak zinga ropui leh thawm na ber pakhat chu Lalnunmawia (Valte-a) hi a ni awm e. Tun thlengin a aw rawl leh a hla phuah thu mawi tak tak, thluk changkang bawk si te hian, ‘Zorimawi’ huang bikah chuan tlar hma an la hauh reng a. “Zo” taka zai si, changkang taka zai ni bawk si, “Zo” taka hla thluk siam a, Mizo sentiment khawrh chhuak em em ni bawk si, hla thluk siamna atana guitar chord han remkhawm dan hmangahte, “Valte-a hi musician diktak anih hi” tih mai tura, “Chord Relation” hria leh varpawh phak, tih hriat theih, hla thluk changkang siam thiam, chutih rualin, hla thluk changkang ru tak hrula, Mizo rilrem zawng phum ru tlat thei tho si hi, Mizo hla phuah thiam leh hla thluk siam \hin zingah hian an tam teh chiam lo.

Kum 1978 vela Mizo mipui nunphung khirh tak, rambuai boruakin ala tuam renga awm mek, rahbeh tlat Zofate chuan an theihna mual mualah hmasawnna kawng an zawh chak hle tho mai. Zirna lama hmasawnna zuan chak dan phei chu sawiin a siaklo a ni. India hmarchhak khawpui mawi ber, Shillong khawpuiah Mizo \halai tam takin lehkha an zir a, hetih hunlaia Mizoram chief minister Brig. T.Sailo pawhin, zirlaite hmakhua a dah pawimawh hle mai a, zin mi, a bik takin zirlaite kal velna turin Mizoram State Transport Bus chu Aizawl leh Shillong inkarah a tlan tir a. He bus service hi Mizoram state sorakr pawhin a ngai pawimawh hle a ni.

Lungtileng zaithiam hmingthang Lalnunmawia (Valte-a) hla phuah, amah ngeiin a sak lar, Mizo thisen kar hla thluk siamah na na na chuan chord hmang tam bera chhal ngam, chord a hmangtam avanga, sak ti harsa tur khawpa thluk ing euh leh ki kuai lai leh ulh zual bik lai awm miah silo, thluk changkang tak, “Zo” deuh raih bawk si, “Ka Tan Parmawi” tih hla hi i han khel chho dawn teh ang.

Heng hunlai hian hlaphuah thiam hmingthang leh zaithiam lar ni bawk, Lalnunmawia hi Shillong khawpuiah, an chhungkuain an awm mek a. Zaithiam lar tak a nih hnu, a aw mawi dangdai tak maiin khawvel hmun hrang hranga cheng Zofate beng a tih tlai hnu fe, kum 1984-ah Zofate inpui ber, Mizoram lamah a rawn chuang chhuak ve chauh a ni.

Lalnunmawia hian hla lar a ngah hle maia, Mizo mipa zaithiam lar zingah rau rau pawh a hunlaia hla lar ngah ber pawl ani awm e. A hla lar ber berte hi ama phuah deuh vek a ni a, rimawi khawvel tehfung a\ang chuan “Mi dangdai bik” tia sawi phu hliah hliah ani. Kum 1978 lai vela, Mizo mipuite, rimawi lama kan thlarau chan phak chin leh kan chim chin turte han ngaihtuah let phei chuan “Ka Tan Parmawi” tih ang hla “chord” hmang hnem leh intuahrem nalh bawk si alo phuah thei ngat mai hi, “A Mak”in “A Ril” a ni tawp mai.

Valte-a’n he hla a phuahchhan tak pawh hi a ngaihnawm viau a nia, Valte-a shillong tlangval a ni a, zaithiam lar, Mizo nula zawng zawngin a aw rawl a\anga radio kaltlanga an ngaihzawn rawn a ni a, a lar vanglai tak tak phei chuan, nikhatah lehkhathawn hmun hrang hrang a\ang rawn thleng khawm, ip 28 vel te a dawng \hin zu nia! Valte-a chuan zawlkhawpui lam a\anga lo kal, lehkha zira Shillong khawpuia awm mek, nula chhelo fahran mai chu, hmelhriat neiin, chu nula nena an inkara in\hian\hatna chu mak tak maiin hmangaihnaah a \han lian chho ta tlat mai, chu hmangaihna lo piang chhuakta avang chuan Shillong khawpui pawh an tan chuan a nuam zual anga, a mawi zual ngei ang. Mahse, pakhat Zawlkhawpuia laitual leng, pakhat Shillong-a laitual leng anni si a, kar hlataka zamual in liam san chang a awmlo thei si lo. Hun leh nite a inher zela, Valte-a chhailai di chu Aizawl lam pana a haw a ngai ta tlat mai.

Valte-a chuan a chhailai di chu Mizoram state transport bus station, Fire Brigade, Shillong veng pakhatah chuan va thlahliamin, Aizawl pana tlan liamta MST chu lungleng takin a thlir liam ta vawng vawnga, chutia khawhar taka mahriaka Shillong khawpuia hun a hmang chho ta chu, hla mawi chungchuang tak, “Ka Tan Parmawi” tih hla a lo pian chhuah phah ta tlat mai anih chu. He hla a phuah kum hi 1978 a ni.

“Ka Tan Parmawi” tih hla hi a “artistic value” a sang hle mai, US country rock band ropui, “The Eagles” ho hla ropui leh chhuan tawlawl, “Hotel California” tih hla ai khan “chord” hi a hmang tam hreta, chord khatin a lehpel hret a ni.

Radio artist lar berte zing ami, Lalnunmawia hla hit ber, All India Radio Aizawl Station-a a han thun ni leh thla leh kumte record mumal Radio Station lamin an lo neilo tlat mai hi a mak hle. All India Radio Aizawl Station-a a record kum hi 1978 anih loh pawhin 1979 chu a ni ngei ang. He hla a han record \um hian zaithiam lar leh hlaphuahtu ropui Zirsangzela Hnamte leh a nau Lalbiakdika,Pa Dika’n perhkhuang han perhpuiin, a hla bul \anna guitar solo, acoustic ri tih hriat ngawih ngawih, tawitea rawn sai kalh keuh keuhtu kha Zirsangzela hnamte ani nghe nghe.  All India Radio Aizawl kaltlanga he hlain Zoram dung leh vang a fan chhuah hnu fe, kum 1980 chuhnu tlang a her hnuin Valte-a hian audio album “Chhuihthang Vala” tih chuan a han chhuzui ta a. He audio album Chhuihthang Vala tih hi Otto Recording Studio a\anga tih chhuah niin Mizo mipa zaithiam audio album chuan a hunlaia hlawhtling ber pawl a ni hial ang.

“Ka Tan Parmawi” tih hla remna rimawi bikah kher kher hi chuan “Radio Version” hi a lunglen thlakin a strumming a mawi a, a felfai \haa, \hian inkawp chawt, lunglenna lam leh tui zawng inhriatpui tlang, Zirsangzelate unau nena han rem ho anni bawk a, a lunglen thlakin a mawi dangdai teh asin mawle. A “tempo” hrim hrim pawh \hian inlungrual tlang duhthu sam a nih hmel a, a hla thluk kalphung nen a inchawih tawk hle a ni. Otto Recording Studio music track hi chu a muang mah mah a, hetia ‘a tempo’a muang mah mah hian a original tune a tibo deuh hlek niin a lang a ni.

All India Radio Aizawl Station-a Zirsangzela Hnamte-te unau nena lungleng taka an han thun ngei mai kha a mawiin a fuh a, lung a ti leng a, “Ka Tan Parmawi” hla a ni bik hliah hliah hian a hriat bik tlat a ni.

Sikni eng mawi takin,zawlkhawpui a en engno ruih mai a,chawhnu dar hnih leh a chanve vel chiahah,Guiterist LV Dawnga,Institute of Music & Fine Arts (IMFA) Office ah ka chuang lut hlawl maia,LV Dawnga \hutna chu alo ruak huai maia.Amah lo nghah pah chuan Office tukverh a\ang chuan Chanmari Kawn a\anga  Chaltlang kawn panchhohna kawngpui chu ka thlir vawng vawng a,nkawngchhaklam leh kawng thlanglam khampang vela nihawi par vul chuk mai te chu an mawi ngei mai.LV Dawnga leh Valte-a pawh inthurual ang hrimin an lo lut chawpchilh ve nghal zat maia.Ka vannei kher mai.A nihna takah chuan ‘Ka tan Parmawi’ tih Hla remna ‘Chord’ chungchangah Guiterist LV Dawnga ka rawn lawk duh avanga IMFA a lenglut lawk hi ka ni a.

A phuahtu leh Satu,a Original Chord duang chhuaktu Lalnunmawia (Valte-a)ngei mai a rawn lenluh ve \um ka tawng hlah mai chu a vanneih thlak hle.Guiterist LV Dawnga hmuhpui lai ngeiin ,a phuahtu Valte-a ngeiin a han hmet kual vel a,a Chord diktak chu kan rawn chhawp chhuak nghal e.He Hla hi Mizo hlaah chuan ‘Chord’ ala hmangtam ber niin alang.Thluk Zo raih,lunglen thlak,hlathu ngaihno bei,thluk changkang bawk si,hla chuai ngai tawh lo tur,parvul reng tawhtur anih hi.k

Ka Tan Parmawi

Phuahtu : Lalnunmawia (Valte-a)

Sattu    : Lalnunmawia (Valte-a)

G                G          B            C

Tawnmang silo maw di enchimloh

      G          G        A7      D

Kan \uanna tlang a lo dang tak!

      G        G          B        C

Senlai nau iang ka tlei thei lo,

  Cm    G          D    D          G

I tel lo chuan tlai-ni ka leng zo lo.

Thunawn :

Gm            F                F

Engtin tuar zel  i maw lunglen hi,

    Bb          Bb            D  D7

Ka Di nang ngaih a zual zel si;

G                  G      B          C

Ka ngai em che, ka ngai zual che

      Cm      G          D          G

Ka tan parmawi ka ngai zual che.

KA DEM LO CHE – Zodi

KA DEM LO CHE

C. Lalthazuala

Kum 1976 a rawn inher chhuak a, Zorimawi kalphung rawn her danglam dawrh thei khawpa ‘Rock Band’ ropui leh huhang ngah, Burma rama Mizo hnahthlak khawpui lian ber Tahan atangin a rawn piang chhuak hlawl mai a, chung Rock Band ropui pahnihte chu Zodi leh Vulmawi te an ni a, Vulmawi ho hian an Audio Album hmasa ber ‘Raldawna leh Tumchhingi’ tih chu kum 1976-ah an tlangzarh a, kum 1977-ah Zodi ho chuan an Audio Album hmasa ber ‘Damlai Pialral’ tih chu an han tlangzarh ve ta bawk a. Heng Tahan khawpui Rock bank pahnih te hian khawvel hmun hrang hranga zofate chu Rimawi Hmanraw bi kima mizo hla rem, mizo phuah ngei, mizo sak ngei ni bawk chu rawn chhawpchhuakin, mizote hian Tuipuiral ho rimawi leh an rimawi hmanraw chi hrang hrang hmangin, mizo hlate hi, Mizo tlangval ngeiin a rem ve theih a ni tih heng an Audio-Album hmang hian an rawn pho lang ta a, 1970 chawhnu lam atangin Tahan khawpui atanga rawn piang Mizo Rock Band ropui Zodi leh Vulmawite chuan khawvel hmun hrang hranga cheng zohnahthlak hnam zawng zawngte tan ‘Zorimawi’ Bung thar min rawn siam sak ta a ni.

Zodi Audio-Album ‘Damlai pialral’ tih leh ‘Phengpheleng leh Rose par’ tih Album hlawhtling tak atanga a tingtang perh thiam zia leh a kutthlak mawizia Zofaten dan lo hriat tak, Tingtang perh thiam piah lama zaithiam ni bawkamah chuan zaithiam a inti lova. Inneih nikhua leh hunpui a awm changa a kar awl hnawhkhah nana hla hnihkhat ka sa ve zauh thin tih loh chu ka zai ve mwuh lo ruin a sawi, hlaphuah thiam nibawk T.Zorampela hian solfa lamah pawh Matric a pass ve reng reng a, a tingtang perh dan kalphung pawh hi a tonic solfa thiamna hian nghawng a nei thuk hle niin a lang.

Guitarist ropui T.Zorampela hi Dt.21st August 1950 ah Varpui khuaah a piang a, Varpui khua hi a pian hun lai vel hi chuan Tahan khaw thenawm a ni a, tunah erawh Tahan khawpui nen a inzawm vek tawh a ni, a hunlai na na na chuan Guitarist Zorampela baka ram pum dengchhuak chiang leh hmaichhan ngeia miten an hmuh chak hi an la awm ngai lo reng reng a ni. Zorimawi chanchinah hian T.Zorampela hming hi chhinchhiah tlat a ni tawh dawn a ni.

T.Zorampela hian ‘Zodi’ lead guitarist a nih hma hian Buta of Vulmawi te nen Mandalay khawpuiah ‘Ainawn’ Beat group an lo din ho tawh a, Ainawn ah hian T.Zorampela chu lead guitarist niin Buta hian Bass guiter a perh a, Mandalaya Baptist(American Baptist)  Kohhran recording studio ah hla thenkhat chu an lo record ve nghe nghe a. Heng an hla lo record te hi an tlangzarh lem lo niin Buta chuan a sawi.

Zodi Band te khan vocalist an ngah hle a, an Audio-Albuma zaive lemlote pawh kha an nei nual a, kawl hovin an hire changte a lo awm thin a, sap hla sak thiam bik leh kawl hla sak thiam bik riaute pawh Zodi vocalist ho zingah hian an awm nual a, an Audio-Album ah erawh chuan Lalenkawli, Lalhlunmawii leh amah T.Zorampela te, Thangluaia te kha an zai ber a, henghote hi Zofaten Zodi kan hriat tirh atanga tun thlenga Zodi Band Vocalist anga kan hriat tak berte chu an ni ta a ni. Zodi Audio-Album pahniha hla tam ber te kha T.Zorampela phuah an ni a, Thangluaia phuahte pawh a awm nual bawk a ni.

T. Zorampela hian hla 57 vel zet a phuah tawh a, a hlaphuahte hi a hunlaia hla lar tak an tling deuh vek a, a bik takin a hlaphuah ho zingah rau rau pawh ‘Duhaisam’ tih te, ‘Dam takin mangtha’ tihte leh ‘Ka dem lo che’ tih hlate phei hi chu tun thlengin an lar zawm ta reng a, ‘Ka dem lo che’ tih hla Lengzem hla lungtirun tak mai phei hi chu tunlai zaithiam tharlam zawk ten an sa thar ve leh ta zel bawk a, Henry Lalmalsawma leh Zodingliani (Ding Dingi), The Apples Rock Band ten rawn sa thar ve leh in, a hla thluk kalphung ten a lo zir bawk a, a satuten an sa thiam bawk nen, thangtharte hla duh ber pawl a la ni chhunzawm chho ta zel a ni hi maw!

T. Zorampela hlaphuah zinga pathum, Damtakin Mangtha, Duhsaisam, I tan ka ding zel ang tih hlate chu nitin sikul zirlaibuah dah a ni nghe nghe a ni. T. Zorampela hian kum 18 anih atangin hla a phuah tan a, a naupantet lai atanga rimawi ngainatak a nih avangin, rimawi lama a rilru a sawrbing thin lutuk chuan Zirna lam a ti sukuk hle thin niin a sawi a, zirna lamah matric a pass ta lova, solfa lamah matric a pass thung a, Goldsmith lamah insawrbingin Aizawl khawpuia Goldsmith dawr siam hmasa ber a ni nghe nghe, Goldsmith lama a bul lo tan tawh hi a nau Sapzarliana chuan ‘Pyramid Gold Smith’ tiin tun thlengin a chhunzawm chho ta zel a ni.

Mandalay khawpui atanga Tahan khawpui lama a insuanphei chu, Ainawn Guitarist T. Zorampela chuan Tahan khawpui beat group lar tak ‘Shwengapih’ ho chu zawm ve in ‘Shwengapih’ tih hming chu ‘Zodi’ tiin an thlak ta a, Tahan khawpui leh a chhehvel mai bakah Burma tlangram chin states bikah chuan an lar ta vet vet hle mai a, hnam lian zawk kawl ho zingah pawh an zai nasa hle bawk a, ‘Shwengapih’ tih hming, fiamthu lam rawngkai lek lek ‘ZODI’ tih hmingmawi tak maia an thlak kum hi 1975 ah a ni a, hemi kum vek hian T. Zorampela hian Vaphai khawchhung Lalzidingi chu Tiam tlat e tihpui kum chiah a lo ni ve bawk a, Mizo Rock Band ropui ZODI din kum chu 1975 a lo ni ta  a ni.

Zodi Original member te chu – Lead Guitarist – T. Zorampela, Rythm Guitarist – Thangvela, Bassist – Lalthanmawia (Papuia) leh Drummer – Lalhmingthanga te an ni a. Zodi hming an put hnu reiloteah an Audio-Album hmasaber ‘Damlai pialral’ tih chu an han tlangzarh ta a, namenlova dinhmun ropuiah an inhlangkai ta nghal a, India awp chin Mizoram dung leh vangah pawh Record player a lo awm ve tawh bawk a, Mizoram khawtinah Record player a lo awm ve tawh bawk nen Zodi Audio-Album ‘Duhaisam’ zet kha chu a hunlai na na na chuan a lar riap riap teh a sin, a bik takin Mizoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmar a mi te, Tingtang perh thiam T. Zorampela zodi hla leh zairimawi tak tak lo pawlh mawi tura, Tingtang hrui rimawi nena lo pawlh mawitu chu hmuh an chak ngawih ngawih vek a ni. Mizo hla ngeia hneh sawh taka Tingtang perh hi T. Zorampela a rawn inlar hma hi chuan ngaihthlak tur a lo la awm lo bawk a tin ni, chu tak chu T. Zorampela Mizo hnam tana a hlutna thuruk, awh, ka tihsual thu ual au tak a ni tlat.

Kum 1977 a tihchhuah ‘Damlai pialral’ tih Audio-Album chu a hnu reivak lovah ‘Phengpheleng leh rosepar’ tih Audio-Album chuan an han chhu zui leh nghal zat a, an lar vanglai tak hian Aizawl khawpuiah rawn kalin, concert ropui zet mai, Aizawl khawpuia concert awm tawh a, mi nawlpuiin an la hlut ber nia an sawi hial Dawrpui Govt. Meddle School-ah an rawn nei a. He mi tuma Aizawl, khawpuia an concert hi a en pha ve lo, mizoram hmun tin ami, khaw hrang hranga chengte pawhin an tapchhak titi ber a tling phak a, T. Zorampela Guiter perh hnehsawh ziate, an drummer Lalhmingthanga khuang tlir hmuhnawm ziate chu rampum titi tui ber a tling tak zet a, Zorampela hian Mizoram chhung bika thalaite tingtang perh dan kalphung pawh nasa takin a tidanglam vek niin an sawi hial a ni. Aizawl khawpuia an rawn kal tum hian Dawrpui Middle School-ah chian concert an nei a, Tahan khawpui lama an haw chhoh leh na kawng, Champhai khawpuiah Concert an nei bawk a ni.

T. Zorampela hi kum 1980-ah Mizoram sawrkar enkawl, Music School, Institute of Music & Fine Arts (IMFA) ah Instructor-ah lak a ni a, Art & Culture Department enkawl Music School-ah hian Guitarist ropui James B.Ralte, heng hunlai vela Mizoram chhung bika Guitarist lar ber tia chhal ngam tenen thawkhovin Rimawi lama zofate mirila kan ngaih, Joseph Zokunga, Senior music Instructors chu an thawhpui a ni. T. Zorampela hi 1980-1983 thleng IMFA-ah hian a thawk a, IMFA a thawhlai hian a hunawlah, heng hunlaia recording studio lar tak ‘Velvet blue’ ah a thawk bawk a, kum 1980 chhovela Mizo zaithiam lar tak tak Audio-Album te kha a kutchhuak an awm nual a, Lalsawmliani, Vanlalzapi, Lalhmuaka, Besy Choir Audio-Album hmasaber, Lalthannguri Tochhawngte kha a kutchhuak an ni hlawm a ni.

T. Zorampela hi ‘Zodi’ Album hnuhnung ber ‘Chingal Saum’ ah kha chuan a tel ve lova, hetiang taka Zorimawi hmasawnna tura tha lo thawhtu leh a thiamna lo thawhtu, mi talent tha hi zofate hian kan theihnghilh tawh dawn lova, Zorimawi chanchina a bung pawimawh lai ber hi a hauh reng tawh dawn a ni.

Zodi Audio-Album pahnih ‘Damlai pialral’ leh ‘Phengpheleng leh rosepar’ tih Album kha ‘Minthant’ recording studio Mandalay a siam a ni a, recording quality chungchangah pawh Zodi Audio-Album hi a hunlai na na na chuan a chungnung hle a. Heng hunlai hian Aizawl khawpuiah recording studio hi a la awm lo  hrim hrim bawk a ni. Zodi Bassist ‘Damlai pialral’ leh ‘Phengpheleng leh rosepar’a thiamthil lo thawhtu chu Dt.22.4.2012 khan Famkhawpuiah min lo liam san ta a ni, a va lungleng thlak em!!!

Guitarist ropui, hlaphuahtiam ni bawk T. Zorampela lo chawr chhuah dan hi a chepakai atangin i han chhui chho teh ang. Tirhkoh Langlura chu kum 1925-ah Sailam khuaah Tirhkoha dah a ni a, Sailamah hian kum 14 chhung zet a awm a, Kum 1938-ah Pastor turin Khawbungah sawn chhoh a ni ta a, a fate zinga Sailam khuaa piang hman Vanlalpathianzarzokima leh  Lalsawma chu Pastor hmingthang tak rawn ni chho ve ve in, thuhril mai bakah lehkhaziaktu ropui an rawn ni ta ve ve a ni; Pastor Langlura fapa Vanlapathianzarzokima hi Khawbung khaw chanchina YMA Branch Secretary hmasaber a ni nghe nghe a, pawlruk a pass hnuah Tahan khaw bul lawk, Varpui khaw lal, Kaphleia’n zirtirtu turin a rawn sawm a, a nupui Lalnguri hi Khawbung lal, Lalbika Sailo fanu a ni a, T.Zorampela a pai lai takin, Varpui khaw lamah chuan an insawn chho ta a, T. Zorampela hi Varpui khuaah a piang ta a ni.

Zokima’n Varpui a han thlen chuan Zirtirtu dang an lo lak fel tawh si avangin Khawbunga let leh ta lovin Varpui khuaah chuan an inbengbel ta a. Chin States a Sap Missionary lar tak Nicolsena’n Varpui khua a rawn tlawh tumin Zokima chuan Saptawngin a lo dawngsawng ta mai chu mak a ti hle mai a, Pastor zirturin a sawm ta a, Pathian thute a zir zawh hnuah Pastor-ah Sapho chuan an nemnghet ta nghal a. Burma rama Methodist Kohhran Pastor ropui berte zingah Sap Missionary ten an chher chhuak ta a ni.

Rev. Zokima tia mizoten kan hriatlar tak ber, Vanlalpathianzarzokima hi a talent that zia, Burma rama Sap missionary ten an hmuchiang hle ni tur a ni. Bial nei Pastor anga a thawh hnu deuhah District Chairman ah an dah chhho ta thuai a, District chairman mawhphurhna hun engemaw chen a lak hnuah, Upper Burma pumpui huapin Finance Secretary hna a chelh leh a, hemi hnu deuh lawk hian Upper Burma pumpuia Methodist Kohhran hruaitu lu ber Conference chaiman dinhmun chelh turin thlan a lo ni ta a ni. Rev. Zokimate chhungkua hi kum 10 chuang zet Methodist Kohhran hmunpui ber, Mandalay khawpuiah an awm a ni.

Ramkhat khawpui lian ber dawttu Mandalay khawpuia seilian ta chu, khawhawi te a lo zau lo thei lova, chu tak chu T.Zorampela Rimawi khawvel liluh tak tak tura kawng lo sialtu pawimawh tak chu a ni ngei ang le. Kum 1971 ah Ainawn beat group an lo din tawh a, 1975 ah ‘Shwengapih Band’ Tahanah tel lehin, Shwengapih(nghapih tha ber chi, Nghapih tui ber chi, Ngha-pih first class tihna) chu ‘Zodi’ tia thlak a lo ni leh a. Hetianga rimawi lamtluang a zawh theihna tura a rilru kaihruaitu hi Mandalay khawpui boruak hip phaka a awm vang a ni ngei ang.

Zodi Vocalist lar berte zinga mi Lalhlunmawii aw mawi dangdai tak avanga ‘ka dem lo che’ tih hla zofaten kan lo hmelhriat, zofate benga cham zui ta reng chu, tunhnaiah Henry Lalmalsawma’n rwan sa thar ve lehin, Zodi ho sak aia muangin a ‘Tempo’ a rawn ti muang ta tlat a, Lalhlunmawii aw lo thanhnan tawh ho tan chuan, Aizawl Dinthar nula band,  ‘The Apples’ hovin a ‘Tempo’ thlak miah lovin, anih dan tur diktakin a rawn sa thar ve leh  a, a thluk a lo mawi kher bawk a, The Apples vocalist Zodingliani (Ding Dingi) aw nen pawh a inhmeh nangiang mai. The Apples Band hovina ‘Ka dem lo che’ single an siam hi ‘Blue wave’ recording studio, Chanmari, Aizawla siam a ni a. He recording studio neitu musician ni bawk Biakzuala (BZA) produced a ni nghe nghe. BZA hi pa duh uluk tak a ni bawk, he hla remna music arrangement pawh hi a fuh thawkhat hle a ni. Ding Dingi tan pawh chona lian tak a nih na lai a awm a, he hla a hansa zet hi chu a zaithiamzia leh awm dangdai zia, ram pum hriat tura a pholanna hmasaber a ni hial awm e.he hla mawitak mai hi a hlathu nen ngeia hmawr han bawk ka duh teh reng nen a hlathu(lyrics)ka lo tibo palh hlauh ani. Hmangaih luat vang hian ka demlo che….Tha leng dang i pawm hi. Han tih em hi chu a theih bik em dawn a mawn le.hei Guitarist T. Zorampela hi a hmel ala tha viau a nia. A thlalak ka rawn dah tel hi a fa pa nupui neihnia a thusawi lai thlalak a ni e.

CHHINGKHUAL DI

CHHINGKHUAL  DI.

C. LALTHAZUALA.

Zaithiam chhuak thar Israel Lalbiakrema’n a vawrh lar thar Chhingkhual Di, Butta of Vulmawi hla hian i han inkawm ho leh teh ang u.

Kum 1977 atanga Zo hnahthlak hnam chi hrang hrangte chenna ram, Mizoram chhung leh pawn lam thlenga zo rimawi thlipui namen lova rawn tleh tirtu, Tiau ral, chhaktiang kawlrawna zo hnahthlak khawpui leh duhlian tawng hman uarna khawpui “Tahan” atanga rawn indin chhuak, rock group ropui VULMAWI kha rual u deuh zawk te chuan an la theihnghilh hauh lovang le.! An lar vanglai tak maia mizoram khawpui hrang hrang fang kual a concert tour an han nei zet mai kha zawng kha tih hunlai boruak chhimpha mizoram thalai te tan kha chuan ti ti dang hi a leng mawlh lo a ni ber mai.

Mizo rock group ropui leh Zo rimawi kalphung ti hausa a thlakthleng dawr tu ang hial a thil chikmi ten an ngaih hial, rimawikhawvela zofa te bung thar keu tirtu ang hial a an ngaih tlat rock group leh hlawhtling Vulmawi lead guiterist Butta hlaphuah, tun thlenga miten an tuipui reng leh hla chuai theilo, artist tharlam zawk ten an rawn sakthar leh thin, hla lung tileng leh belhchian dawl “Chhingkhual Di” tih hla hi a hahuk kai atangin i han khel chho dawn teh ang.

“Chhingkhual Di” tih hla hi Vulmawi audio album pahnihna ‘Parmawi rimtui’ tih ah khan telh ve a ni a, a phuahtu Butta ngei hian lungrunthlak deuh in a sa bawk. Butta aw hi a mipa aw hliah hliah, aw lian lam deuh leh a mawi tawk chauh a tham ‘Gravel Voice’  in a pawlh a ni a. Hei tak hian a pianpui aw hi a ti cial in , a ti unique hle bawk a ni.

Zo hnahthlak rock group ropui Vulmawi ah khan lead guiterist a ni
a, Vulmawi ho album hrang hrang a a kutthlak mawi zia leh hla chi hrang hrang leh thluk kalphung chi hrang hrang nena inhmeh leh inchawih em em tura rimawi angaihtuahchhuah thiam zia leh hla cheimawi lehzual tura a hun taka guiter solo a duan chhuah thiam zia te kha kum sawmhnih hnu daih a han ngaihthlak nawn leh thin pawh hian a thing thei thawtlo a ni lawm ni..?

Vulmawiho music thing theilo tak maite hi kum tam tak her liam tawha Elvis Presley-a music te leh Liverpol pum chhuak  The Beatles ho music te, tun thlenga an la thing thei tlat lo mai leh khawvel mipuiin kan la hlut em em reng mai nen hian tehkhin fo loh theih loh a ni tlat..! Chhaktiang kawlrawn Zohnahthlak khawpui Tahan atanga tunhnai maia rawn invawrh lar thar T-Melody ho pawh khan anmahni irawm chhuak aimahin Vulmawi ho hla an rawn vawrh nasa zawk niin a lang.

“Chhingkhual Di” tih hla hi a phuahtu ngei hian mawi dangdai taka sain, |iau ral lama Zo hnahthlak hnam chi hrang hrangte chenna khawvel bakah Mizo hnahthlakte inpui ber anga kan ngaih Mizoram mai pawh nilo, kan chhehvel state \henkhat, Manipur leh Tripura te, Halflong tlangdung lama Zo hnahthlak hnam hrang hrangte chenna bial te nen lam he hla hmang hian Butta hian rimawi ruai kum 20 vel zet kaltawh khan Zofate a lo thehpui tawh thin a ni.

Tin, he hla vek hi 90’s laihawl vela mizoram rock group lar tak “Tribal Power” frontman Op-a khan a album hnuhnung ber ah khan unpluged ang chi deuhvin mawi dan chi dangin a rawn tharthawh ve leh bawk a, amaherawhchu Butta sak, a original version kha thinlung phek ah a lo inziah chian tawh deuh vang nge ni a sa tu hmasa ber leh a phuahtu ni bawkin a sak hi chu a fuh ber tho lo maw.? Op-a sak dan hi chu,  a Valambawk thlawk thluk duai duai deuh in a lang. Original version a music beat/vuak an tih chhawknghawlh dan leh a bar puia an han tihkat deuh auh auh piah lama mil chiah a drums dar ri leh snares lo ri vei chhek chhekte kha a mawi dangdai ve hrim hrim bawk. Bass guiter thum felfai kuk, ri chang deuh khul maia Thawngnova perhkhuang lo hlap rik dan thleng khan a mawi danglam ve hrim hrim bawk.

Vulmawi album ‘Parmawi rimtui’ tiparmawi tu “Chhingkhual Di” hi Oasis recording studio-a record a ni a. Butta’n thum tham thawp deuh sat maia a sak ngei hi a ziaktu hi chuan la fuh berin ka hria.

A hla lo pianchhuah dan hi thawnthu ngaihnawm tak a tling awm e. Kum 1978 kum tir te khan Butta hi Tahan khawpui atangin Aizawl khawpui lamah a rawn zin a, Aiawla a thian pakhat chuan Pathian rawngbawlna lama a hmelhriat leh thawhpui inah a va lenpui a, hemi tuma an va lenna veng hi Chanmari veng a ni. A thianpa nena an va leng hian Lengzem hla tha leh lungkuai ngeihngawih phuahna tham chhingkhual di a va tawng ta a ni.

Butta leh a thianpain inchhung an han lut a, thuthmun an han rem fel hnu chuan an len chhan ni miahlo, nula eirawng lo bawl a, lo buai mek chuan Butta mit chu a la ta hle mai a. Chu nula sakruang leh pianphung chu Butta’n a sawi dan ngei, a ngial a nganin i han tarlang teh ang. “Nula tawk tak, vun ngo, hmai bial lam deuh, mitmeng lian fiah kak mai, sa tha lam deuh mah mah, sam dum hlap mai leh Mizo nulaah chuan hnar ngul mawi taka sawi ngam tur, zahzum hmel tak si a ni”
Chu nula chu a han mitsir ru thin a, a mimeng vam ham maite chu mawi a tiruin van Angel mitmeng ang mai ni te hian a hria a. Chu nula mit la tak mai chuan thingpuite chu a rawn lum sak a, mahse, an va len chhan ber a nih miau si loh avangin tawngkam khat mahin an in be lo niin he hla phuahtu hian a sawi bawk.

Hemi tuma an inhmu hi an inhmuh hmasak ber leh inhmuh hnuhnun ber a nih tak thu sawi chhuakin, chhaktiang ram dai kawlva lenchhama haw chhoh a ngaih leh miau avangin he nula hmu leh tur hian hun a nei remchang thei tawh silo, tawngkam khat pawha a biak pawh hman loh, chhingkhual lenmawi chu a mitthla ah a cham zui ta reng mai si a. Ngaihtuahna pawh avak thui duh ngawt ang..! Tichuan, kum 1978 February thla velah he hla mawi tak mai hi a lo piang chhuak ta phawng mai anih chu.

He nula Butta’n a va tawnna run hi tuna Dr Selbuanga te building (Chanmari) thler phei vel hi a ni a, heng hunlai hian heng lai kawtthlerah hian concrete building a la awm mang lo niin Butta hian a sawi. He chhingkhual di a va tawn na run pawh hi Assam type in, a chhawnga sak a ni a, chhingkhual lenmawiite chu a chhawng hnuai zawk luah an nih avangin Zo khaw lam mi, chu inluahtu an chhungte rawn puibawm tura awm ve a nih a rin thu Butta hian a sawi.

Vulmawi album ‘Parmawi rimtui’ tih kha han ngaithla nawn leh i la, a phuahtu ngeiin a sak mawi mai bakah Thawngnova bass guiter perh spectrum-a thai tih hriat nhawih ngawih, thum chang khal mai leh kha hla thluk kal raih mai, chhawknghawlh deuh nghat nghat bawk si mil tak leh chawih em ema Zothana chhepchher lo khawn rik chhek chhekte mawlh mai khan beng a va han fah tak em.!

A guiter solo mawlh mai kha, ‘daw’ hniam atnga ‘daw’ sanga tingtang hrui han tawlh chho fan rawih rawih mai leh a timawi zual tura guiter effect “fast” a han hram rawih rawih mai te, effect nena tangruala guiter ri tih danglam ri teng mawi dangdai tak, zawhte nu hur ngiau ang maia a han ngiau tir vang vang maite leh guiter hrui leh zel lungleng zet maia khan Butta creativity thatzia a pholang chiang ngawt mai.

Guiterist ropui, hla phuah thiam leh lemziak thiam hmingthang, Vulmawi lead guitarist Butta hi a hming pum chu Lalbuta a ni a, a pa hi Vaphai khaw bul chiah, Burma ram chhung Chawngawih khaw lal a ni a, kum 1952 May 26 khan lo piangin, a hringtu nu chu Bualtuahkimi a ni. A nu leh pa hi zai ngaina tak an ni a, a nu phei chu a hunlaia zaithiam lar a ni ve nghe nghe. Vulmawi anga an indin hma hian Zodi lead guiterist hmasa ber T Zorampela nen pawh hian Ainawn group angin an lo play ho tawh thin bawk. T Zorampela nen hian kum 1972 khan Mandalay khawpuiah album an lo siam tawh bawk a ni. T Zorampela of Zodi te nen an lo play ho zak zak ve tawh thin anih chu.

Pu Lalbuta te unau hi pakua an ni a, hmeichhia panga leh mipa pali an ni. Lengzem hla lar tak, tunhnaia Lalpanliani of T-Melody in a rawn thlawh lar tak, “Mafase” tih hla mawi tak phuahtu, Vulmawi group member ni bawk, Siama kha Butta nau a ni a, Vulmawi hla mawi leh lar ber berte kha Siam phuah leh sak te anni nual bawk. Nu leh pa, thlahtute atang music ngaina an ni a, Sailo lal ropui Vuttaia dar hmingthang “Selbuang darbu” kha Buta pu hian lo leisakin, tunah hian Buta hian a kawl mek a ni.

Buta western music lamah ngawt a sang lova, hnam hla leh zai (folk song) lamah a thuk em em bawk a, Darbu hla ringawt pawh hi 20 vel lai a thiam nghe nghe a ni. India President hmingthang, Abdul Kalam a lokal khan Governor chenna, Raj Bhavan-ah darbu tum tura sawm a ni a, tin, Pu Sangchia-te inneih Golden Jubilee-ah a nau Siamate nen Selbuang dar ngei chu tumtir an ni bawk.

Tunah hian Pu Lalbuta hi Aizawl, Dawrpui vengah khawsain fa pahnih mipa leh hmeichhia an nei a, an fate pawh an nula tlangval tawh a ni. A nupui chu Lalzuiliani niin fanu nula, L.Enpuii leh fapa, rawlthar ni ve tawh Mika Vanlalhriata te nen an chengho mek a ni.

Buta hian hla lar tak tak leh Zo fate’n kan tuipui em em a phuah nual naa, a hlaphuah hmasak ber, 1972-a a phuah “A kim ngei ang” tih chu mi hriat hlawh tak a ni bik lo. Hla hi a phuah tam lova, 20 pawh a phuah tling lo niin a sawi. Amaherawhchu, a hla phuah chhun te erawh mite’n an ngainain an tuipui thei hle a ni.

Burma rock group lar em em “Iron Cross” lead guiterist Chhit-Shan-Maw-a pu, tunhma deuhva Burma guiterist lar tak Shaw-Bwe-Hmu te nen pawh inthian tha tak an nih bakah Burma guiterist lar leh zaithiam ni bawk Newin-a nen Mandalay-a lehkha a zir laiin Hostel room khatah cheng dun thinin, Newin-a lak atang hian guiter perh lamah hma a sawn phah hle niin Butta hian  a sawi bawk.

Pu Lalbuta hla rau rau ah pawh “Chhingkhual Di” leh “Ka nuam ve e” tih kher kher hi chu Zofate hian kan tuipuiin kan tlei pui tak zet a nih hi maw.! Hla phuahthiam te hi an hlu a, Pu Buta erawh hi chu hla phuah thiam anih piah lamah Musician a la ni leh zel a. Culture lama miril anih bakah lemziakthiam a la ni leh zel bawk. Zofate zinga hetiang mi hlu an lo piang chhuak ve hian hnam an tiphuisui a, thu leh hla an ti hausa a, an hlut zia hi Zofate’n kan la hre deuh deuh ngei ang.

1. Tawnmang silo van angel ianga hmeltha
Ka tawng che chhingkhual run an
Enchim loh I sakhmel mawi
Ai ang a cham, nghilh a har ngei

Chhailai ‘D’ tangah beiin
Then loh thu Di hril ang che maw
I parmawi tleidang tawna vul tur
Tuar I har ngei chhingkhual lenmawi (ngaihzual)

2. Awm ni khama in run lawi nuam mah ila
Then I tul si, chhingkhual val an
Biahthu tinkim hlan hmaa
Sam ang then zawng, hril a hai ngei

3. Kar lam hlain tawnlohni sei mahse
I thar leh thin chhingkhual mengmawi
hua rei hian hnem zo ang maw,
hlimthla mai chan reng hi zawng

Satu: Butta (Vulmawi)
OP-a (Tribal Power)
Israel Lalbiakrema

AUTOGRAPH

AUTOGRAPH

C. LALTHAZUALA.

Hla phuahthiam leh zaithiam hmingthang, hming dai tawh lo tur Zirsangzela Hnamte hla phuah, mawi dangdai leh ril, thuk reih rawih tak mai ‘Autograph’ tih hla, heti taka mawia sa chhuak hmasa bertu, he hla sa lartu bulpui ber Vanlalruati aw rawl zet hi chu a mawi dang daiin ‘a mak’ a ni ber mai!!. Mizo tanga han sawifiah vak ngaihna pawh hi a awm em em love. A tleirawl chhuah phat velte khan, mizoram hi lo changkang ve tawh viau  nisela, a awrawl mawi dangdai leh ropui tham zet maite hi ‘Opera Singer’ ropui taka chherchhuah theih turte a nih tehreng nen, engpawhnise, a vanglaia, tuma elphak ruallohva ‘Zorimawi khawvel’ a a thlen chin pawh kha a ropui tawp khawk e. Hnam anga zofate khawvela kan awm chhung chuan, hla phuah thiam ropui Vankhama fanu Vanlalruati hi hriat reng a ni tawh ang.

Vanlalruati hian pawl sarih a zirlai atangin zai lamah hming chher chho tanin, Mizoram pum huap High School Singning Competition ‘Non-Athletic Competition’ ah pakhatna rawn niin, recitation-ah pakhatna a ni bawk a, chuta a chang mal sawi chu, ‘The charge of light brigate’, tih a ni. Kum 1968 ah mal zai leh chang mal sawiah pakhatna a la nawn leh bawk a, a kum leh chiah 1969 ah Inter High School Singing Competition ah lawmman pakhatna a han lak leh meuh chuan Mizoram pum a nghawr nghing ta a, AIR Aizawl chuan contract pe nghalin, hemi tuma a hla han thun ‘Eng an ka lo tawn che’ tih hla, Lalsawta (Tuna Education Minister ni mek) hla phuah chuan radio kal tlangin Zoram dung leh vang a nghawr nghing ta tak zet a, radio hla thlan programme ah ‘Ngei ngei’ a ni ta ringawt mai a, High School zirlai a nih lai atangin zorimawi khawvela mi lar ber te zingah a rawn in vawrh chho ta a ni.

All India Radio Aizawl Station hi Mizo zaithiam hmasa te tilar tu leh zaithiam te inphi chhuahna hmasa a lo ni tawh thin a, zorimawi chanchinah phei chuan a pawimawh hle a ni. Vanlalruati hian AIR Aizawl ah hian hla sawmriat vel zet a thun a, an hun laia, Radio Artists dangte nena khaikhin phei chuan a zai dan hi a changkang fal nalh bik niin a lang. A hla thlik mila ‘slur’ han siamte leh, hla thluk eng emaw laia, a timawi zual tura, han thleh no deuh ngaih maite a thiam em em a ni. Tin, a hla sak duh zawng hla thluk kalphung atangte, ‘beat&bar’ a man em em zia atang te hian sap hla a ngaithla hnemin a ngaithla tam hle tih a hriat bawk a, music genra hrang hrang a ngaithla hnem tawk hle tih a hriat theih bawk a ni. Vanlalruati’n a tleirawl tirh atang a hla tha tak tak leh thluk changkang tak tak a lo larpui thin, amah ngeiin a sak larte kha, kum sawmli a lo vei hnuah meuh pawh thalaite duh zawng an la ni zawm ta zel a, hla thluk changkang leh daih rei tur chi hi zaithiam ho rau rau ah pawh a lo hre hma bik deuh a nih hi maw!! phat tur a awm love.

Kum 1976-ah Vanlalruati Shillong lamah a nu leh pa ten an tir thla ve a, Shillong khawpuiah hian a u Vanhmingliana (Tawa) Accounting trainning a awm mek bulah a zuk khawsa ve a, hetih hun laia lehkha zira lo awm mek hla phuahthiam Zirsangzela Hnamte te nen zuk inkawm ho thin in, ‘Autograph’ tih hla mawi dangdai zet mai te pawh an lo inhrilh hria ni ngei tur a ni. Heti taka hla lar ni thei tur hian an zir hovin, an luangliam ho thin a ni ngei ang le.

‘Autograph’ tih hla hi Zirsangzela hian ni 17.4.1977 ah a phuah a ni a, Vanlalruati hian he hla tha zet mai hi Shillong khawpui atanga Aizawl lamah rawn hawn chhoin, amah Radio Artist lar ber pawl a lo ni sa tawh bawk nen, ni 28.10.1977-ah AIR Aizawl ah han record in, ni 4.11.1977-ah tihchhuah (broadcast) a ni ta a ni. A thu a rilin a hla thu tuahrem daan phung ‘rhyme scheme’ a lo tha chung chuang kher bawk si a, a hun lai na na na chuan a lar vet vet viau thin a ni. Vanlalruati hla thluk ho reng reng hi an changkan deuh thin avangin, lehkhathiam rual ‘intelectual circle’ te lawm a hlawh bik em em thin a ni.

Kum 1998 hma lam zawng kha chuan ‘Audio Album’ an ti ngai lova, ‘cassette’ tiin an sawi mai thin. Vanlalruati hian kum 1985-ah United States, Washington, rockville-ah Cassette ‘Zo awi Lelte’ tih chu a zuk siam a, chumi hnuah cassette pathum, Vankhama hla te (A u Vanhlupuii nen an siam dun), Tuaiduh lawmlai, Christmass Hla, tih te a siam leh a, tun thleng hian music tuichilh tak tak te chuan an computer ah Vanlalruati hla tha bik te chu an vawng tha vek a ni.

Hla phuahthiam leh zaithiam Zirsangzela Hnamte hian he hla a phuah chhuah dan chanchin pawh hi ngaihnawm dangdai tak chua a ni. Zan khat chu Shillong a a wm laiin a lehkhabu hlui thingrema a dah te chu a hai let chiam mai a, chutah rei tak a lo en tawh ngai loh a thenrual tha te thlalak hrang hrang chuanna, an thlalak theuh chuanna hnuaia thurawn tha tak tak leh thu mawi tak tak chi hrang hrang inziak awm tel zelna ‘thlalakbu’ autograph chu a phawrh chhuak ta a, chu thlalakbua a thiante thlalak, tlang hrang hranga laitual leng tawh si te chuan a lung a ti leng ta em em mai a, an nunhlui mual liamtawh hnute chu chawp leh chila dawn kir nghalin, a rilru chu nunhlui mualliam hnu chhui kir in a kal ding ta hle mai a, tichuan he hla mawi leh tha elkhen tak mai hi Zirsangzela Hnamte hian a lo phuah chhuak ta a ni.

Vanlalruati te unau hi sawm pali lai an ni a, mipa sawm leh hmeichhia pali an ni. An vai hian rimawi an ngaina em em vek a, an unau zinga pariat bik te phei hi chu an  hun laia Beat Group telna an nei vek nghe nghe. Kum 1985 a United States a a zuk siam Zoawi Lelte cassette, side B lama ahla dah hmasak ber Autograph hla zet kha chu professional musician, sap music thiam ho rem a nih bakah a recording quality kha a tha bawk a, tun hnua Lalrindiki Khiangte “Daduhi” ten an rawn sak thar ve leh tak a a remna music te hian a tluk lo hle a ni. Zaithiam hrang hrang ten musical concert naah te an han sa ve bawk thin a, Vanlalruati sak meuh hi zawng a mawi ber reng dawn a nih hmel hle mai!!

Zirsangzela Hnamte hla thluk kalphung hi, zo reih rawih, Mizo lunglenna nena inmil tak, mizo Sentiment nena inzawm tlat, mizo te thinlung nena inmil tak hi an ni hliah hliah vek mai a, he hla Autograph salartu Vanlalruati hi a zai dan kalphung leh a pianpui aw hrim hrim hi tute emaw tawngkam han hawh lawk ila ‘a international’ deuh ruih avang pawh hi a ni mahna Zirsangzela hla thluk dang te nen hian eng emaw ti zawng tak hian a kal hrang daih emaw tih mai tur hi a ni a. Vanlalruati aw dangdai tak mai hian a aw mawi leh changkang tak hmang hian he hla ngaithla tute rilruah hian hla thluk hrang daih Zirsangzela hla thluk kalphung pangngai nena inperhsan tak hla thluk thar a pian chhuah tir ve hrim hrim pawh a ni mahna. Mahse, he hla thluk hi Zirsangzela Hnamte siam ngat a ni e. Zirsangzela Hnamte hla thluk siam ah chuan hla thluk ‘chord’ hman hnem berna a ni ngei ang.

A thunawn tawp kharna tlar tawp a, ‘Hai ang tar lo rualhlui sakhmel’, tih lai tak a, ‘Rualhlui sakhmel’ tih lai thumal pahnih, a tawp kharna chiah a ‘beat’ chhawknghawlh han siam te hian he hla thluk mawi tak mai hi a timawi zual hliah hliah mai a, he hla thluk siamtu hian talent a nei thain rem a hre hliah hliah a ni ber mai, sawifiah dan dang pawh a awm vak love!!

Tupa titi thiam tawngkam takin, ‘Autograph’ tih hla hi chu Vanlalruati sak tur renga phuah emaw, Vanlalruati aw nena inmil tur ve hrim hrim a a thluk siam ve reng emaw ni awm tak hi a ni a, he hla tawp khar nana, a KEY hman pangngai a tanga ‘note’ li vel a han san chho a, chu note san chhoh a chuang chho chunga, a hla thluk sang lai ber a thunawn a han sa nawn leh mai phei kha chu a ropui tak zet a ni. Thangthar zai lama tui mi te tan Vanlalruati’n autoghraph a sak dan leh a key thlak a a hmawr a han bawk dan te hi zai zir nan inzirna tha tak leh aw sawizawina tha chungchuang tak a ni chho reng dawn a ni. Mizoram khohhran lian ber Presbyterian kohhran Pastor hmasa ber te zing a mi Vanchhunga fapa, Vankhama hla phuahtu ropui fanu zaithiam hmingthang Vanlalruati hian fam dairial chang tawh mahse, zo rimawi hmasawn na tura a theihna tam tak a lo pek tawh te, amah ngeiin hla mawi tak tak sawm lai a lo phuah ve hrim hrim te hi ‘Zorimawi’ chanchinah hian chhinchiah tlat a ni tawh dawn a ni.

Zirsangzela Hnamte leh Vanlalruati te rimawi khawvvel an hun  ‘Era’ a lo inang tlang leh zel te hi, Mizo hnam tan thil vanneihthlak tawpkhawk a ni a, Zorimawi hmasan nan leh tih changtlun chhoh zel nan pawh an ni pahnih rawn lar hun a lo inang tlang kher kher hi zofate tana chungkhuanu ruat malsawmna a ni ringawt mai. Anni pahnih hlut zia hi zofate hian kan la hre zual zel dawn a ni. Vanlalruati’n ‘Autograph’ a rawn lar chhuahpuina AIR Version a a remsaktu Musician te chu Buta of Vulmawi, Vanhmingliana (Tawa), Saitluanga, Tawnmang Lasi tih hla phuahtu te an ni a, a sangawi  zawnpuite pawh hi zorimawi chanchina hming chuang vek tawh tur te an ni ve reng reng bawk e.

DUH LAI

DUH LAI
C. Lalthazuala

Kum 1990 rawn inherchhuak chuan “zaimi lungleng” zofate tan hmasawnna lian tham tak a rawn her chuahpui ta, chu hmasawnna lian tham tak chu ‘Information technology” hmasawnna a ni. Khawvel hmasawnna zuang dawrh dawrh mai chuan, Mizoram tlangram mawi tak mai hi a rawn tuam ve ta hlup hlup mai a, Aizawl khawpui leh Lunglei khawpuia cheng Zofate chuan, Rimawi khawvel puala “channel” siam MTV leh Channel ‘V’ te chu chhun zan zawmin an lo en ve thei ta a, England thliarkar leh America khawmualpui atanga khawvel rimawi huanga mi lar ber berte chu mahni inchhung lum atang ngeiin a lo hmuh ve theih tan ta a ni.

Laldailova Pachuau & Sons (LPS) chuan hma nasa taka la ve nghalin, reilote chhungin Aizawl khawpui bikah chuan Mizo programme tanve nghal a ni zui ta mai a. Mizo programme pawh a changtlung chak kher mai. Mizo hlathlan programme mai bakah Zorimawi khawvela mi chhuanawm leh hmingchherte, zaithiam lar hrim hrimte “Biangbiakna” hunte siam chhoh ni zelin, heng hmasawnna thar langsar tak takte hian ‘Zorimawi’ hmasawnna rahbi pawimawh tak a siam sak chiang hle a ni.

Kum 1990 tirte atanga LPS Cable TV kaltlanga Mizoram dung leh vanga zofaleng ten kan hmel hriat tan, Zaithiam leh hlaphuahthiam chungchuang tak, a hlathluk siam thiam avang leh a hla thluk siam nana “chord” phuah khawm mawi thiam avanga, Rimawi khawvel luhchilh thuk deuh ten an fak rawn, Aw dangdai leh pianchhuahpui aw tham deuh chek, hla thluk sang tak tak sa thei leh em em lawi si, Tuipuiral sap hovin “gravel voice” an tih Rod Steward te, Bryan Adams te anga pianpui aw tham, a tul hun veleha a mawi tawk chauhva titeng thiam ni bawk si, Lalremruata chanchin hi i han hrut chho teh ang aw.

‘A thlawn mai maw’ tih leh ‘Duh lai’ tih hla mawi dangdai tak phuahtu leh sa lartu Lalremruata hi Nov. 11 1964 ah Sialsuk ah a lo piang a, a pa chu C. Thanpara a ni a, a nu chu C. Tawnluii a ni. A pa chhungte leh a pianpui unaute mai bakah amah hringtunu C. Tawnluii te chhungkua ho reng reng hi an pi leh pute atanga zai ngaina chhungkua an ni a, Remruata ni – C. Thanhmingi phei chu Sialsuk nula zaithiam a nih mai bakah Tingtang perhthiam tak a ni a, C.Thanghmingi hi Remruata naupangte a nih lai atanga Tingtang perh zirtirtu, tingtang perhthiam tirtu a ni nghe nghe.

Kum 1970 chho vela Sialsuk zokhaw lian tak mai awitleitu, Sialsuk local Band, Social night emaw YMA Day a ni emaw, puipunna hrim hrima an hmatheh ber chu Lalremruata pa, C.  Thanpara naute ho, Lalremruata patea te – C.Thanzova, C. Thanliana te an ni a. Tunlaia Mizo Rapper lar tak Michael M.Sailo pa, Lalruata chu an zaitupa ber a ni thin bawk a ni.

Zaithiam leh Hlapuahthiam Lalremruata nu C.Tawnluii hi lusei hnahthlak Chhakchhuak hnam a ni a, Remruata pa Thanpara hi Chuaungo chi, Lusei chi tho a ni bawk. C. Tawnluii hian Dibrugarh-ah Nurse zirin a zir zawh veleh Medical Department ah a lut nghal a, Health Worker a tanin, Health Supervisor-ah a kaisanga, CHO-ah a pension ta a ni. Amah hi hlaphuahtiam niin, a fakna hlaphuah thenkhat phei chu Fakna hlasa, zaithiam hriat hlawh tak tak ten an sa nual bawk a ni. A hringtunu hi sawrkar hnathawk a nih avangin Remruata hi a nu hian khaw hrang hrangah, a naupan laiin a awm kual pui nual a, Samlukhai, Thenzawl, Rengdil, Chhipphir, Ngopa-ah te a lo awm kualpui tawh thin a ni.

Mizoram hmun laili lai tak, Zoram tlangram mawi tak parmawi tin bawm, Damna zolur tia an lo chawi Zoramah rau rau pawh, a hmun mawi lai ber pawl leh a boruak thengthaw nuam lai ber pawl, Hmuifang tlang dung sanglai ber, chhim lam hreta Zokhawmawi leh hmingthang tak, hlaphuahtu ropui Laltanpuiate, a farnu Romani te, Lalthansanga Ralte te lo zik chhuahna Sialsuk khuaah ngei hian ‘pan lai’ hun hlimawm tak chu Lalremruata hian hmangin, Sialsuk khuaah hian Middle School a zir zo vek a, pawl sarih a zo leh a (Hetih hunlai hian Cl-VII hi high school ah a la awm) a nu C.Tawnluii chu Ngopa khaw lamah an sawn tak avangin Remruata hian Ngopa khuaah pawl kua leh pawl sawm a zir zo leh ta nghe nghe a ni.

Lalremruata hian pawl li a zir lai atangin hla a phuah tan a, Middle School a kallaiin a thiante nen Sialsuk YMA Day function ah group angin an zai ve a, ama hlaphuah chu amah ngeiin a sa a. Hemi tum hian Lead Guitarist a ni nghe nghe a ni. Amah hringtu nu leh pate chhungkua hi a khawi lam tawn tawn pawh rimawi lawm tak chhungkua an nih miau avangin Lalremruata’n hla a phuah hma viau maite, mipui hmaa a zai hma viau maite hi thil mak vak a ni lem love.

Lalremruata hlaphuah lar tak tak, chatuan thlenga lar reng tawh tur “Pi zun” “A thlawn mai maw” tih leh “Duh lai” tih hla ngat te hi chu thlang sappui hovina “Golden Hits” an tih ang tak tak hi an tling vek mai a. Heng hla pathumte hi an “Literary Value” a sangin, an “Artistic value” a sang em em vek mai a, chord mawi tak, changkang bawk si, thluk kal phung tho veh vawh, zo lunglenna, zo ‘sentimental’ thlawh bosan chuang si lo, Recording Studio lama mawh phurhna latu Musician te tan pawha phurawm hliah hliah hlathluk tha leh changkang, danglai leh lungti leng bawk si a ni ber mai awm e.

Kum 1997-ah Lalremruata Album “A thlawn mai maw” tih chu JER Recording Studio atangin tihchhuah a ni a, tihchhuah anih hnu lawkah LPS Cable TV ah music video dah nghal a ni a. Kum 1997, 1998, 1999, 2000 kum li chhung zet chu LPS hlathlan hlawh ber a ni tluan zak a. Zin kawnga passenger bus leh mimal motor veivak reng rengte hian he Audio-Album lar vanglai kher kher kha chuan “A thlawn mai maw” tih hla hi chhim leh hmar chhak leh thlang panna lamlianah an tlan zai pui vawng vawng mai zu nia!!! “A thlawn mai maw” tih Audio-Album hlawhtling zet maia an thiam thil thawh tu Musiciante chu Maitawka, Chara, Ata te an ni a, Maitawka chuan famkhawpui tual a leng turin partin vulna Zoram hi a lo chhuahsan tawh a ni.

Lalremruata Ngopa khuaa awmlai hi mihirng nihphung a tleirawl vanglai a ni a, rimawi thlarau a chang chhah ta hle mai a, a thiante nen Beat group te dinin vantlang hmaah an zai ve ta reng reng a. Remruata hlaphuah “Pi zun” tih hla phei chu Zawlkhawpui lama a rawn lar hma hian Ngopa khua leh a chhehvel mai bakah Lengteng Tlangdungah a lar hman hle tawh a ni.

Ngopa khua atanga Matric a zawh hnuin hetih laia Mizoram chhunga Collge lian ber Hrangbana College-ah zirna a chhunzawm leh ta nghal a, HBC a Pre-University Course a zir lai hian Solo leh Duet Competition-ah lawmman pakhatna a hui vek a, “Ka pi zunah maw ka lo uaia” tih hla mawi dangdai tak pawh hi Hrangbana College atang hian a rawn lar chhuak ta a, HBC a a sak lar hnu lawkah All India Radio Aizawl ah record a ni ta a, a hlathluk kalphung leh a hlathu hman ten a zir bakah a satu aw mawi dangdai tak ten a lo zir leh zel bawk nen. Radio a tihchhuah a nih hnu mitkhap kar chhung lekin Zoram dung leh vang, chhak leh thlang chhim leh hmar hi a nghawr chhuak chiang hle a, “Pi zun” tih hla anga hla dangdai leh thalaite lawm hlawh hi Zorimawi History ah hian a awm zen zen lo, a la awmlo hial maithei.

Lalremruata hian “Inter College Solo Contest” hmasa ber-ah lawmman pathumna a lo la tawh bawk a, a lengzem album hlawhtling tak, Mizo hnahthlak hnam chi hrang hrang chenna Mizoram chhung leh pawn nghawrnghing tham, fan chhuak vek tham khawpa Audio-Album hlawhtling “A thlawn mai maw” Audio-Album hlawhtlin pui tura a rimawi zinkawng hi a chhuk chhovi a thui ve hle mai a. Sialsuk a a thiante nen beat group an din ve laia an “Committee” ve te chuan IMFA Chief Music Instructor Pu Joseph Zokunga lehkha va thawna, an Music Instrument hlui, an hluihlawm tawh va dilte an rawt fo thin a ni.

Ngopa khua a High School a kal lai hian rimawi lipui a liluh tak tak ta a ni ber a. A thiante nen ke ngata kalin, Phuaibung khuaa concert turin Tuivai lui kanin, music instruments nena inphur bawr chungin an kal hial a, rimawi thlarau chang chhah viau lo sela chuan thil tih mai mai chi pawh a ni lo.
Lalremruata hian Aizawl khawpuia College a kal hnuin nasa lehzual in rimawi a luhchilh chhunzawm chho ta zel a, Mission  Vengthlangah awmin, a hlaphuah thenkhat zaithiam lar Zosangliani ten an  sa lar chho tan ta a. Hetih lai vela Rock band hriat hlawh tak, Mission Vengthlang chhul chhuak “Rough Tough” Band te nen an inzui chawt thin bawk a ni.

Lalremruata hlaphuah mawi tak tak zingah rau rau pawh “Duhlai” tih hla kher kher hi chu a mawi dan a dang zar mai a nih hi maw! Zaithiam lar, a rawn sa thar apiangin an sa nalh ta ber mai a mawn chu le tih mai tur hi a ni thin a. A phuahtu Remruata ngei pawh hian a Audio-Album hlawhtling tak “A thlawn mai maw” tihah khan a telh ve bakah Dt.15.9.97 kum khan AIR Aizawl Station-ah dah chhovin Ni 18.9.1997 ah tihchhuah a ni a. “A thlawn mai maw” tih hla te nen Radio ah a han record rual a ni.

A phuahtu Lalremruata hian a sa lungrun viau a, mizo mipui hma a rawn phochhuak tu pawh amah ngei hi a ni na a, Remruata nu nau chiah fanu, Remruata first cousin Zolawmsangi sak ngei mai hian rilru a hneh ta ber mai anih hi mawle!! Mipa aw leh hmeichhe aw chu a lo inang lo hrim hrim bawk a, AIR Aizawl leh Doordarshan Kendra a Zolawmsangi sak ngei mai hlathlan programme a thlan tura a awm ve hnu phei kha chuan AIR Aizawl Station hlathlan programme leh Aizawl Doordarshan Kendra hlathlan programme zawng zawng kha chu Zolawmsangi thuhnuaiah a kun a ni ringawt mai a. Hla sak lai emaw, zai lai emaw a a hlathu mil leh a thluk mila taksa han tih chet vel hrim hrim a thiam em em mai bawk si a. Zolawmsangi’n “Duh lai” tih hla a sak lar vanglai kher kher kha chuan, he hla mawi titu Zoram dung leh vanga zofate hian Zolawmsangi zai kan ngaithla kham thei thlawt lova, kan thlir ning thei thlawt lo a ni ber mai e.

Aw mawi dangdai leh ngaihnobei tak Zolawmsangi nu Darchhingpuii (Darpuii) hi Lalremruata nu nau chiah tih kan sawi tawh a, “Duhlai” tih hla sakah kher kher hi chuan a u Remruata aiin boruak a siam nasa zawk tiin sawi ila dawt sawi kan ni hauh lovang. Hla 23 vel AIR Aizawlah a thun tawh a, tunah chuan chhungkhatnu, chhangchhe tak a ni tawh a, fa pathum a nei tawh a, an pa Lalramdina Sailo (Tetea) nen Police Department ah thawkin Lawngtlaiah an awm mek a ni. Zolawmsangi pa C.Zirliana hi tingtang perh thiam tak niin, a fanu zaithiam Zolawmsangi ngei pawh hian a hlaphuah a sa tam hle a ni.

Zolawmsangi Audio-Album kum 1999 a tihchhuah, RB Recording Studio, New Street, Mission Veng atanga tihchhuah “I cham reng mai” tih Album hlawhtling zet mai pawh kha, a dik tak chuan a tilartu leh tihlawhtlingtu ber chu “Duhlai” tih hla kha a ni a, Zolawmsangin Lalremruata hlaphuah “Duhlai” a sak kher hi chu a mawi chikim ve hrim hrim mai a. RB Recording Studio neitu leh musician ninghal bawk Chhuanawma hi Guitarist lar tak a nih bakah, kum 1990 chho vela Aizawl khawpui chhulchhuak Rock Band lar tak “Tornado” lead guitarist kha a ni ve hrim hrim bawk a, Zolawmsangi Audio-Album “I cham reng mai” tih Album kha belhchian a dawl viau reng a ni, a bik takin “Duhlai” tih hla remna kha a fuh lehzual niin a lang.

Hla phuahthiam, zaithiam, hlathluk siam thiam Lalremruata hian nunhlui mual liam hnu, engti kawng maha kohkir leh theih tawh loh turte hi dawn kir a, a suangtuah let thin a, a lung a leng thei em em mai a. Tin, Pathian thilsiam, leilung timawitu leh tinuamte, thilsiam chi hrang hrang mawi tak tak a thlir chang te hian Nunhlui liam hnu a ngaih a zual thin a ni, a rilrua hlaphuah a lo lan tawh chuan Tingtang nen a inkuah tlaivar thak thei bawk. Lengzem leh hla lenglawng hi 101 vel phuah tawhin fakna hla hi 40 vel zet a phuah tawh bawk a ni.

“Duhlai” tih hla khawvel tawp thlenga Mizo thalaiten kan luan liampui tawh tur Lengzem hla thu mawi leh ngaihnobei, lungtirun bawksi nen ngei chuan a hmawr i han bawk leh teh ang u le.

DUHLAI

Phuahtu : Lalremruata

Satute : Lalremruata,Zolawmsangi, Biakmuana

1. Mualzapui ka liam a tul si,
Aw duhlai, zanin chauh hunin min nghak;
Amten duhlai, chinlem awmlo rengin,
Tangah pawmin min chelh roh oh oh oh

Khua pawh min var pui mai la, Duhlai
Thenna kawl eng ka thlir ngam lo oh oh
Zankhua ral mai lo la, ding rih la,
Ka di leh kei a suihlunglentu
Min dawnpui ve la ka thlahlel vawng vawng che.

2. Min ngaihhrui i hlimthla mawi hian,
Aw, ngaihlai, zualpui min hnem maw;
Di nanglo chuan chhingkhual mahriak tein
Ni rei ka zuam mawlh lo aw di

Bridge :
Damtakin aw ngaihlai
Tawh leh hma zawng rinawm takin,
Innghak dun zel ang aw.

DAWN VE ANG MAW

DAWN VE ANG MAW

          C. Lalthazuala.

A Di ve kha, Chhuihthangvala,” tih lai taka, a thunawn tlar hmasa ber hmawr bawkna thumal, ‘Chhuihthangvala’ tih lai taka, sang veh vawh, chiang kek kawka, a han au chhuahpui rawih mai lai tak hi he hla dangdai bikna leh hla dang mawi ve em em thote aia a kal phung hran bikna riau lai tak chu a ni ber mai a, a ti dangdaitu a ni ber ang chu.

Kum 1978 kum kha Lalnunmawia (Valtea) tan chuan hla phuah kum a ni ringawt mai a. A hla mawi dangdai tak tak, a hla lar ber berte hi kum 1978-a a phuah an tam ber a, hla lar a ngah em mai a, hla phuah mi a lo ni ve bawk nen, kum 1977 leh 1978 hnu lamah pawh hla tha tak tak a phuah nual tho a, amaherawh chu, amah ngeiin a sawi danin, heng kan han sawi tak kum 1977, 1978 te hi Valtea hringnuna hla phuahpui kum an ni e.

Mizo hnam khawvela a awm ve chhung chu Lalnunmawia (Valte) hla phuah leh amah ngeiin a sak lar ‘Chhuihthangvala’ tih hla hi chu hriat reng a ni tawh dawn a ni.

Hla thluk kalphung changkang veh vawh, Mizo lunglen zawng taka hla thluk kaihnem hnap, muang fan raih ang a hla thluk kalphung nei, engemaw tizawng taka thluk tho deuh vat ni bawk si, tuipui ral sap ho rimawi tehfung atanga han teh a, tuipui ral tukverh atanga han thlir pawha, he hlazia rang leh kalphung hrim hrim hi han zirchian deuh chuan ‘Country music’ huang chhunga dah ngei tur a ni ang.

Lalnunmawia (Valtea) hian ‘Chhuihthangvala’ tih hla hi 8th July 1977 kuma a phuah a ni a. A hla thluk kalphung a lunglen thlak vawng vawng ang bawk hian, a phuahna hmunte pawh a lunglen thlak ve bawk a, India hmarchhak khawpui mawi ber Shillong khawpui mawi tak a, veng pakhat, Nongthymai huam chhunga, kawtthler pakhat, Golden estate kawtthler a, Lalnunmawia (Valtea) te chhungkaw chenna in, an lawina run ‘Peaulah lane’-a a phuah a ni.

Chhuihthangvala tih hla hi a phuahtu Valtea hian phuah chhan bik nei em em lo leh suangtuahna khawvel leh zeldin thil nena a phuah chhuah niin a sawi a, a phuah chhung lah a rei fe reuh mai. Amaha a awm khawhar changte hian a rilrua hla thluk lo lang chu faifukin a sa ret ret thin a, thlaruk chhung vel zet he hla sual chhuak tur hian ngaihtuahna a hmang niin a sawi. A thu nena a puitlinna tak tuk chawp Guitar neitu chu, Pu Khuma, Lalkhama, IAS u chiah a ni a, ‘Chhuihthangvala’ tih hla a puitlinna pindan chu Thanliana Tochhawng (Me-a) room, Nongthymai-ah a ni a, he tukchawp guitar ropui tak hi a hranpa taka lawmthu hrilh hial pawh a chakawm alawm mawle.

Shillong khawpuiah hian ‘Thalfavang kut’ an lo hman tan kum chiah hi hriat kilh kelh harsa deuh tawh mahse, Shillong-a in leh lo neia awm nghet Zo hnahthlak hnamte leh zirna avanga Shillong-a cheng Mizo hnam chi hrang hrangte hian ‘Thalfavang kut’ an lo hmanna hi a lo rei tawh ang reng hle a. Lalnunmawia (Valtea) hming rawn chher ve hunlai vel tak hi ‘Thalfavang kut’ an hman ropui vanglai tak niin a hmuna awm ve thin mi thenkhat chuan an sawi.

Kum 1977 thal favang kut chu ropui taka buatsaih a ni a, hetih hunlaite hi chuan India ram lairil (Mainland) lampang hi Mizo nawlpui tan tlawhpawh a la harsa em em a. Mizo zirlai tam berte chu Shillong khawpuiah an in chhungkhawm tlurh mai a ni. Mahni nu leh pate awmna, mahni pianna ram, mahni zik chhuahna in pui ber lah chu rambuai boruak rit takin a tuam chhah lai tak a ni a, heng hunlaia Mizo zirlaite tan hi chuan ‘|halfavang kut’ hi a nuam duh ngawt ang le.

Lalnunmawia (Valtea) khan ‘Chhuihthang vala’  tih hla kha kum 1977 July 8-a a phuah a nih thu kan sawi tawh a, he hla a phuah kum ‘Thalfavang kut’ singing competition-ah rawn tel vein ‘Chhuihthangvala’ tih hla ngei mai hmang hian lawmman pakhatna a la ta rup mai a. Kum 1977 kum velte hi chuan Valtea hi zathiam lar tak a ni ve tawh hrim hrim a, englekhawle, a hla rawn thawh chhuahpui nalh bawk si, amah zaithiam bawk si, amah a lo larsa tawh tho bawk nen, hemi tuma Valtea bomb paipuah zet hi chuan a hmaa a boruak lo neih tawhsa kha a let engemaw zatin a rawn tilian ta hluai mai a, par a rawn chhuahtir ta et ut mai a ni ber e.

Guwahati-Shillong station-a, tum hnih lai an lo hnawl tawh hnu Lalnunmawia (Valtea) Shillong khawpui ‘|halfavang kut’ singing competition-a pakhatna a rawn ni ta mai chu, chutih lai vela, Shillong All India Radio Station-a Programme officer Pahlira Sena Chawngthu (PS Chawngthu) chuan a duhsak ta hle mai a. Radio artist, B-Grade contract pe nghalin he hla mawi chungchuang ‘Chhuihthangvala’ tih hla hi Shillong radio station-ah record a ni ta nghal a, broadcast a nih atanga mit khapkar lekah Mizoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmar a deng chhuak nghal a ni.

Kum 1979-ah Shillong radio station-a thun tawh chu All India radio, Aizawl station-ah thun ve nghal a ni a, Mizoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmar, Zo hnahthlak khawtinrengah Shillong radio station atanga engemaw chang zeuha tih chhuah zauh thin chu regular taka ngaihthlak theih a lo nih phah ta a. A hunlai na na na chuan radio hla thlan programme-ah a serh zinga a mei ang mai a lo ni tawh thin a ni.

Kum 1984-ah All India Radio, Aizawl leh Shillong station kaltlanga Mizo mipuiten kan lo luanliampui thin, Lalnunmawia (Valtea) hla lar tak takte dahkhawmna audio album ‘Chhuihthangvala’ tih hla chu Otto recording studio, Kulikawn atangin tihchhuah a rawn ni ta bawk a, Valtea hla mawi dang tak takte chu Mizo mipuiten mahni in chhung lumah ngei, an duh hun hunah an lo ngaithla thei ta a ni.

“Chhuihthangvala’ tih hla Lalnunmawi a’n a phuahdan kalphung hi a dangdai ve hrim hrim a. Tuipui ral sap hovin ‘Ballads’ an tih bik hlate hi chu a phuahdan phungah hian, heng ‘Pro-noun’ thenkhat – ‘He, She, They, I,’ tih velte hi an hmang rim hle thin a nih hi. A kalphung ve hrim hrim a nihna lai a awm bawk a. “Chhuihthangvala’ tih hlaah hian heng kan han sawi tak ‘First persons’, ‘Second persons’, ‘Third persons’ te hi a kim vek a, Valtea hian hla phuahtu dangte tih dan ang lo tak leh dangdai takin a hmang kim vek a ni.

“Chhuihthangvala’ tih audio album kha a remna rimawi han remkhawm vel dan hrim hrim pawh a fuh thawkhat hle mai a. Otto recording studio-in 8tract a neih hnua buatsaih leh tih chhuah a ni bawk a, khang hunlaia Mizo audio album chhuak zingah rau rau pawh a recording quality chhuanawm ber pawl a tling hial ang.

Kum 1978 ‘Thalfavang kut’ singing competition-ah Valtea chuan pakhatna lawmman la nawn lehin a kum zawn zatin lawmman pakhatna a hui ta riap mai a, hemi tum ve thung hi chuan ‘|halfavang kut’ puala a hla phuah ‘A zual chuang em ni?’ tih hla mawi dangdai tak chu lawmman lakpuinan a hmang ve ta thung a ni.

13th February 1978 kum khan sipai lammual (AR Ground) -ah Lalnunmawia (Valtea) hian he hla hi a sa a, hei hi Mizoram chhunga, Mizoram leilunga a sak hmasak ber a ni nghe nghe. Shillong radio station atanga a lo sak lar tawh avangin, a thu nawn lai ngat phei chu tupawhin an lo zawm thei vek tawh mai si a, lammual khat tlata mipui pungkhawmte chuan ‘Chhuihthangvala’  tih lai tak chu aw rawl tawpin an zawm thup thup mai a, an ‘Chhuihthangvala’ rual thup thup mai a nih chu.

Lalnunmawia’n Mizorama he hla a sak hmasak ber tum hi ‘Winterfare’ lammual-a huaihawt a nih tum takin a ni a, he Winterfare-ah hian singing competition huaihawt tel a ni thin a, he intihsiaknaa zai ve tur Zosangliana Murray tingtang perhsaktu, musician zinga telve mai a ni a, Zosangliana Murray chuan in tihsiakna dawhsanga a din tawh hnuin a thianpa Valtea chu a hla hit ‘Chhuihthangvala’ han sa hmasa lawk tura ngenin, a hun hmasa ber atan ‘Chhuihthangvala’ tih hla chu sipai lammual-ah ngei, a phuahtu chuan a han au chhuahpui ta a, chuta tanga tun thlengin, Mizo mipuite, a bik takin thalaite zingah tawpin tai nei lo vin par a chhuang zui ta reng a nih hi.

Bohemian Rhapsody

 QUEEN

Vanlalhruaia Sailo

Kum 1975 (24 August) ah British rock band QUEEN chuan an hla ropui, “Bohemian Rhapsody” chu Penrhos Court, Kington, Herefordshire-ah kar thum chhung rehearsal an neih hnu ah Rockfield Studio 1, Monmouth Wales-ah recording an nei tan.

A tira hla hming atana ‘The Cowboy Song’ ti a Freddie Mercury an a hman/vuah chhin Bohemian Rhapsody hlaa Mercury a Piano tum hi Germany siam ‘Bechstein’ niin Paul McCartney an 1968 a ‘Hey Jude’ hla an record a a Piano hman tho a ni.
—————————————————————————–
X-Men movies siamtu Bryan Singer chuan 2010 khan Bohemian Rhapsody film hi siam tumin hma a la a . Mercury lem a chang tur Sasha Baron Cohen leh Queen member pahnih Brian May leh Roger Taylor-te nen ngaihdan inanloh avangin Sasha hian 2013 khan he film an siam puitlin hmain a chhuah san. Bryan Singer tho hian Nov. 2016 atangin hmathar a la leh a, he film a Queen member atan Rami Malek (Freddie Mercury), Ben Hardy (Roger Taylor), Joe Mazzello (John Deacon) leh Gwilym Lee (Brian May)-te chu contract a siam pui. Bohemian Rhapsody film hi Dec. 25, 2018 khian tihchhuah tum a ni

Queen bassist – JOHN DEACON (John Richard Deacon) piancham (born : 19 Aug. 1951) pualin a chanchin tawi –

Leicester, England a piang hi The Beatles ngaisangtu niin kum 14 a nihin band pakhat ‘The Opposition’ ah guitarist a ni a. He band hian ‘The New Opposition’ ti a thlakin heta tang hian bass guitar a perh tan.

Queen hla lar, heng – Another one bites the dust, I want to break free, Somebody to love, Spread your wings, One year of love, Need your loving tonight, Friends will be friends (with F.Mercury) te phuahtu hi Chelsea College, London (tunah King’s College ) atangin kum 1971-ah Electronics-ah 1st class Honours Degree neiin hemi kum hian Queen-ah bass guitar perh turin kum 19 chauha upa niin a tel tan. Electronics lama thiamna nei a nih angin Amplifier a siam chawp, guitar ri phir thuih mai tichhuak thei? ‘Decay Amp’ ti a a vuah chu guitarist Brian May hian a larpui hle a. He guitar ri/tone hi Brian May a guitar perh hriat awlsam na tak a ni zui ta zel a ni.

John Deacon hian Queen recording thenkhatah Guitar leh Keyboard a tum ve nual a. Pa tawngtam lo tak niin Queen member zingah an recording a aw (voice) thawh ve lo awm chhun a ni. Kum 1991, November a Freddie Mercury boral hnuah Queen band anga tour/concert-ah a tel tawh ngai lo va, Rolling Stone magazine in an interview naah Freddie Mercury hmunruak luah thei/phak an awm dawn tawh loh avanga Queen member dang zing a tel zui ta lo a nih thu a sawi. Tin, Freddie Mercury an a boral san khan depression a neih phah niin a thian hnai takin a sawi.

John Deacon hian unau hmeichhia pakhat a nei a. A nupui Veronica Tetzlaff nen January 18, 1975-ah inneiin fa paruk an nei a. Kum 1997-ah music business a chawlhsan.

A SAW RALTIANG LEITLANGPUI

A SAW RALTIANG LEITLANGPUI TUAL NUAMAH SAWN E

– C.Lalthazuala

Bawng pachal rau rauvah pawh a nihna tura siamtu’n a ruat dan piah lama pachal nihna inhmeh bik riau, pachal nihna inhmeh ngawih ngawih an awm ru tlat thin. Chutiang zelin, Ar pachal te, Lawi pachal te, Kel pachal te, Sial pachal te pawh hi an ni vek mai. An pianhmang inmawi hleih avang te, an mahni tilang Pa lehzual tu, an ki kual inmawi hleih avang leh ințhat hleih hrim hrim avang te pawh a ni thei bawk a. A enga pawh chu lo nise, engkim siamtu leh engkim an nih dan tur anga ruat fel vek tu in a pa tura min lo ruat a nih chuan, awka chhuak te, nunphung leh khawsa zia hrim hrim pawh hi ‘Mipa’ hliah hliah mai se kan duh dan a ni theuh ngei ang. Chutiang bawk chuan hmeichhia tura khuanu’n a lo duan chhuah tawh te chu han ‘nu’ hnap mai se la tih hi khawvel mipa tam ber duhdan a nih ngei pawh a rinawm.

Hla phuahthiam leh zaithiam hmingthang, kum 1978 atanga All India Radio Aizawl Station atanga “ZO RIMAWI KHAWVEL” rawn sawi nghingtu C.Lalrinmawia aw rawl zet hi chu a mawi dan a dangdai ngawt mai. A mipa aw hliah hliah maia, chumi piah lamah a awrawl pa leh mawi dangdai tak mai chu thinlung chhungril atanga rawn chhuak “Lunglenna” thuk tak mai chuan a bawm chiai mai bawk a. A lo ngaithla tute hian he aw mawi dangdai tak mai leh lunglenna thuk takin a bual tlat bawk si han ngaihthlak meuh hi chuan a hla thu ah kan lo chen pui lo thei lo a ni.

Hollywood superstar pahnih channa film lar leh hlawhtling zet mai Richard Gere leh Julia Roberts channa “Pretty Woman” tih film hmuhnawm zet maia an film hla pui bera an hman “Pretty Women” tih hla phuahtu leh sa lartu ni bawk British Rockstar ropui Roy Orbison-a aw ropui leh mawi dangdai tak te, British rock band chuai thei lo “Queen” vocalist Freddy Mercury-a’n “Under Presure” tih hla a lo duet pui, aw pa rem rem tak mai, film bonra fe fe ah pawh lo inlan ve zuai zuai tawh thin British Rockstar ropui David Bowie te nen hian ka thiannu pakhat chuan C.Lalrinmawia aw hi a khaikhin ve fo țhin a. Khaikhin awm ang pawh a hre thiam hlein ka hre țhin a, aw rawl pa hrim hrimah chuan heng British Rockstar pahnih te nen hian hlui khat kil tlang tur niawm tak an ni awm asin maw le…!!!

C.Lalrinmawia hian Mizoram dengchhuak dawt hla a ngah hle maia, kan Mizo artist hriathlawh tak tak zingah pawh hian a ngah ber pawl a ni hial awm e. A hla sak lar ber ber zingah hian a mah ngei in a phuah an awm nual a, a hla sak lar leh a hlaphuah lar tak tak ho hi an lar dan a tlovin an daih rei hlawm hle mai bawk. Hei tak mai hi C.Lalrinmawia “chungchuanna thuruk” chu a ni tel tlat bawk awm e. Hla tamtak te hi chuan lar ve hunlaite chu an han nei ve bawk țhin a, kum reilote a han herliam a, mi rilru ah a thi zui ve leh nghal mai țhin. Chutiang thil te han ngaihtuah neuh neuh chuan, “Tlaitla eng mawi”, “Di Chambawihpui ”, “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla te kum 30 chuang zet mai an lar mar chho reng mai hi chu a mak hle mai. A sa lartu hi fak leh chawimawi a phu hliah hliah a ni.

C.Lalrinmawia’n mite hriat hlawh hla a ngah tih chu kan sawi lang tawh a. A hla lar tak tak ho zingah rau rau pawh “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla hi Zoram dung leh vang mai bakah State țhenawma Zohnahthlak chenna ram deng chhuak hmasa ber pawl a ni ngei ang. He hla hi AIR Aizawl Station ațanga rawn lar chhuak a ni a. He lengzem hla ngaihno bei zet mai hi amah C.Lalrinmawia phuah ngei a ni a, he hla ah hian hmeichhia zaipuiin duet anga sak a ni a. Radio Station a hla a han record hian Lalrindiki a zaipui a, a cassette tihchhuah hmasak ber Otto Recording studio-in a tihchhuah “Tawnmang Lasi” tihah erawh kha chuan Lalhlimpuii a zaipui ve thung.

All India Radio, Aizawl Station kal tlanga namen lova Zoram dung leh vanga a lar chhuah hnuah audio album “Tawnmang Lasi” tihah khan telh ve a nia, B-side lama hla tawp ber anih nghe nghe kha.

He hla hi a hauhuk kai atangin i hria a nih loh chuan ‘C.Lalrinmawia hian Leitlangpui (Lunglei) ah ngaihzawng a nei ang a, he hla lunglen thlak leh ngaihnobei zet mai hi a phuah a ni ngei ang’ i lo ti rilru mai thei. Amaherawhchu, he hla a phuah chhuah chhan hi a dangdai hle. Suangtuahna khawvel atanga a phuah chhuah zuk ni tlat a..!! Amah ngeiin a sawi dan chuan “Lunglei khawpui lamah daih sawn kan nula kawm laite awm ta se, lam a hla si a, inhmuh zen zen a theih dawn si lova, a lunglenthlak duh awm teh e, tiin ngaihtuahna ka nei a. Tichuan, ka rilru chu ka sawrbing ta a, zeldin thu leh suangtuahna thinlung nen he hla hi ka phuah chhuak ta a ni” tiin a sawi. Suangtuahna khawvel atanga hla te, a chham chi (poem) te ziak tur hi chuan mi lungleng ve thei tak nih hi a ngai a. C.Lalrinmawia pawh hi pianphung hrim hrima mi lungleng thei tak a nih zia chu he hla a phuah chhuah dan hian a pholang chiang hle a ni.

He hla tha zet mai hi a phauhtu chuan phuah chhan bik a nei hran lo. Mahse, Mizo hnahthlak, a bik takin nula lah tlangval, khua hmun lova Di neite tan minlo phuahsaka, a lawmawm hle. A hla thu te hi a mawiin, a hla thu inlak mar chhoh dante hi a țha bawk si a, a thluk kalhmang hrim hrim hi, hnam lungleng, tlangram mawi taka cheng, Mizote thinlunga tla na chi, muang fan deuh raih han ti ngawt dawn ila tho deuh at lawi bawk si, lunglen thlak leh hmanlai țawng takin, “kaihnem deuh hnep” anga sawi theih, mahse, a sak tinuam tawk vela tho deuh vat bawk si a ni a. A hla thluk hrim hrim pawh hi he kan chenna ram, Mizoram nen hian a inhmeh riau va, Zofate sak tur liau liauva phuah ni awm tak a ni. Vaițawng emaw, Sapțawng emawin mi thiamte’n han letling chhin ta sela, Mizoțawnga a nih phung hi a phawk pha awm si lova, a tawng sang vak lo mai thei asin.

He hla hi tun hnaiah C.Lalthlengliana (Mathlenga) Zonet Cable TV buatsaiha Mizo Idol-a pahnihna hauhtu khan a rawn sa thar ve leh a. C.Lalrinmawia aiin a sa sang zawk a, a hla thluk țhenlaiah C.Lalrinmawia tihdan ni chiah lovin a ‘slur’ a siam nual bawk. C.Lalrinmawia’n D minor chord a hman miah loh naah an hmang tlat mai a, hei hian a kal phung pangngai a tih mawi belhchhah lam aiin music arrangement a insaikalh phah a, a original version-a chord inlalawn nalh tak zawk kha thil tul lovah step an rem belh mai niin a lang. Sound Track siamtu musician mawhphurhna a ni ber ang chu.  Tunlai Zoram khawvelah țhangthar talent nei țha tak tak an rawn chhuak chho deuh deuhva, hla țha mamawhna pawh a sang ve zel a. Mi tam takin kan hrang hlui ho te’n an lo larpui tawh țhin kha kan sa thar leh mek a, chutih rual chuan zai mite tana thil pawimawh ber “Lunglenna” hi ngaih pawimawh a \ha ngawt mai. Lunglenna tello chuan mahni hla sak lai ngei pawh a thuah a chen theih lohva, lunglenna tel lo leh a hla thu a cheng bawk silo hla sa rawl chuan tu-khaw-kha rilru mah a hneh thei lova nga, tuma rilruah a tla na tak tak bawk lovang.

C.Lalrinmawia te hi eng vanga lar rei nge an nih..?? Eng vanga hla țha tak tak, kum 30 chuang tawpin tai nei lova lar thei hla phuah thei nge an nih? tih te hi Zorimawi lama tui mite chuan kan ngaihtuahin anmahni ațang hian eng nge zirtur ka neih tih hi kan inzawt fo turah kei chu ka ngai tlat a ni.

C.Lalrinmawia hian ngaihzawng nei hauh si lova suangtuahna rilru ațanga Lengzem hla tha leh han ngaihthlak mai pawh a rilru hneh leh fan deuh raih mai a phuah chhuak thei hi a fakawm hle mai. He hla “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hian a ngaithlatute rilru a hneh a, a chang tin hian suangtuahna khawvel hmun hrang hrang min thlawhpui delh delh a ni ber mai. All India Radio, Aizawla a thun phat ațangin hlathlan hlawh ber te zinga mi a ni nghal a, Lengzem hlathlan programme reng rengah ‘a serh zinga a mei’ ang mai a rawn ni chho va, Zoram dung leh vang hi a chiah hneh hle a ni.

C.Lalrinmawia hla larho reng reng hi a thluk kalhmang a ing euh viau ngai lova, hla thluk tluangtlam tak, a remna ‘chord’ pawh harsa lemlo, țhian zahova sakho pawh nuam tak an ni deuh vek mai a. Amaherawhchu, thluk tluangtlam leh chord mawl tak a nih rualin, an changkang lo tihna chu a ni hauh lo. Liverpool khawpui atanga rawn zi chhuak Rock n Roll band ropui lutuk “The Beatles” ho pawh kha khati em ema an hlawhtlinna chhan ni a ‘music critics’ tam berin an sawi dan chu; an music kalphung mawl tak leh tluangtlam tak; mahse, mawi em em bawk si a nih tlat vang niin an ngai a ni. New York Times chanchinbu lar tak chuan The Beatles-ho hla leh music kalphung chu ‘very simple, but very beautiful’ tiin a comment nghe nghe a ni. C.Lalrinmawia hla leh a thluk kalphung pawh hi ‘very simple, but very beautiful’ a ni ve ber ang chu. Hla thluk tluangtlam leh mawi bawk si hi khawvel pum huap pawha hla daihrei tho anni tlangpui zawk niin a lang. “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla hi a rem nan chord li bak hman a ngai lo, a thluk a tluangtlam țha em em a, zai lam tui mi vak lo tan pawh a tui taka sak theih chi, hla sak harsa a ni lo. Mahse, a mawl tluangtlam viau naa, a mawi dan hi a thukin a ril ru riau si a ni lawm ni…?
Otto Recording Studio-a he hla record a nih laia musician te chu Pu Butta, |huama, Fakhlena leh Nghilhlova te an ni a. Heng hunlai hian Mizorama recording studio lar ber Otto Recording Studio pawh hi a la changtlung tawk lovin, hmanrua a la țha tawk lo hle a. Hmanrua a țhat tawk loh mai bakah, sound track siam hnua awlsam taka tunlaia kan sa lut ang mai hi a ni ve lova, “Live Recording” a la nih țhin avangin a buaithlak bik hle a, music hmanraw chi hrang hrang thunluhna turin channel 4 a awm a, chu chu track – 4 tiin an sawi mai țhin a. Track khat (channel khat) ațangin drums, bass leh rhythm guiter te an ințawm chang a awm a, tin, track khat vek ațangin a hranpain zai (aw) leh a țul dang an thun lut kawp bawk țhin a ni. Live recording a nih miau avangin musician leh a zaitu ber tan pawh tihsual a pawi hle a, zai sual palh emaw, perh sual palh emaw, khuang vuak sual palh a nih chuan a bul ațanga țan țhat leh vek a ngai țhin a ni.

Tin, heng hunlai hian recording studio-a an hmanraw hmante an la \hat tawk loh em avangin zaithiamho zai leh music chawhpawlh dan tawk (sound mixing) te pawh a la țha tawk lo hle a, 80’s chho vela Mizo zaithiam cassette reng reng kha han ngaithla leh ila duh aiin drums khuangpui (bass drum) kha a lo ring mah mah deuh vek niin a lang. Hei hi an khawl hman lo țhat tawk loh vang a ni thei anga, tin, an sound mixing titute khan a mawi tawk tur vel an hrethiam tawk lo pawh a ni thei tho bawk. Amaherawhchu, thlang sappui hovin “old is gold” an lo ti a, chuvangin, kan rual u te ho, tuna hranghlui chan chang tawh hoten an theih paling kawh a bul an lo țan n ate leh an kut chhuak te kha kan chawimawi thiam in kan hlut thiam tur a ni ang. Chu chu hnam upa leh changkang zawk te tihdan pawh a ni si a. Tunlaia recording studio te chu an lo changkang ta a, sound mixing te pawh computer-a tih vek a lo ni ta a, sound track leh Japan siam electronic keyboard changkang tak tak ‘KORG’ hmangin reilote chhungin kan siam chuak zung zung thei ta bawk. Sound track awmsa ah hla kan sa lut a, thumal pakhat lek pawh kan duh ang zan a nih loh chuan harsatna awm lovin kan sa țha nghal thei zel a, musician lah rawih a ngai ta lo, Aizawl khawpui recording studio zawng zawnga an musician lar ber chu ‘KORG’ a ni ta ber a nih hi. KORG hi Lelte Award leh Rimawi Khawvel Award dawn tir ve awm tak a ni. A ni lawmni??

Tunlai tak hian Zorimawi khawvel hi han thlir chiang deuh ila, kan zai dan kalhmang ‘style’ hrim hrim leh kan hlaphuah dan kalphung te, a remna rimawi kan hman kalphungte hi a inang pet put deuh mah mah a tih theih awm e. Tlema han dangdai deuh, nuih zat thlak zawnga dangdai nilo, C.Lalrinmawia te anga hlut awm tak leh Zorimawi thingzar ti buk zawnga ngaihsanawm taka dangdai deuh ‘unique’ hi kan vang hle a, a nihna chen pawh a awmlo theilo. Tunlai kan musician lar ber pawh KORG a ni miauva, kan music kalphung pawh a in zul put put lo theilo a ni. 80’s chho vela Mizo guitarist lar tak, Peter C.Lalrinmawia hla lar tak taka ‘music arrangement’  bul tum tu, tunthlenga hla lar reh theilo, Peter C.Lalrinmawia’n thiam taka alo sak, C.Dinthanga’n a thu a thawh leh IMFA Music Instructor Joseph Zokunga’n a thluk a siam ‘Kar hla thian’ tih hla a guiter mawi tak maia lo thai kual vel melh melh tu James B.Ralte-a chuan tunlaia sound track system chu a awlsama, a țhat em em rualin, music hlutna tak tak a tibo nia a hriat thu a sawi a, electronics keyboard hmanga music arrangement a awlsam tak em avangin ngaihtuahna fim tak leh rilru sawr bing vak lovin sound track an siam peih zung zung a, mahni ngaihtuah chhuah ai mahin electronic keyboard-a music chi hrang hrang thunsa chu an remkhawm zung zung maia, hetianga sound track siam tur hian music talent dawng vaklo paw’n an ti ve thei tho maia, tiin mihringin a ngaihtuahna chhungril ber ațanga tih dan tur a rawn puak chhuah theihna ‘creativity’ tak tak erawh hnawlin a awm mek rih niin a lang a ti bawk.

Sound track siam lo awlsamna chuan Recording studio neitute chu sumdawnna lam rilruah a sukthlekpui a, nikhatah sound track tam tak siam hman duhna te, thla khat chhung leka audio siam peih hman tumna lam zawngin a ti hmanhmawh a, a hranpaa thlarau nei, chu thlarau ah chuan  zuk inphum a, zuk chan ve ngai a chu thlarau chu an chang hman thin lova, hmanhmawhna avang leh sum duhna rilru avangin pawlawh deuh in music an siam zung zung a, zaithiam hrang hrang zai rem nan ri inang khat an hmang nasa a, chu chuan tunlai zai mite rimawi a ti common a, nalh dangdai bik a awm chuang lova, zaithiam chi hrang hrang ngaithla thin mah ila, zai dan phung an lo in lakchhawn pet pet bakah an music kalphung thlenga a lo inan leh zel avangin ninawm lamah a kal ta thin a ni. Chu chuan tute emaw nin leh kham a ti na a, an lo lar ve a nih pawhin TV-a lan tam ve hrim hrim avanga mitten an hmelhriat chian (identified) ve mai mai, tuma hlut hlawh lem hran lo, kan piputen ‘ekchhe lar’ an tih thin kha a ni ve thei ve zawk tlat.

AIR-a kum 15 chhung zet hla thlan hlawh ber ni a sawi, “Karhla thian” tih hla mawi dangdai zet a perhkhuang hrui sin lo khawih ngiau vel ngaih ngaih tu James B.Ralte, tun thleng pawh a guitarist te pawn an la zah ruk em em chuan ‘Rimawi thlarau chan’ chu a dah pawimawh hle a, a ngaihdan ah chuan eng music pawh play ila, eng hla pawh rem ila ‘a rauvah’ kan zuk chen angai a ni a ti. Rimawi thlarauva kan zuk chen chuan rilru chhungril ah ‘chutichuan rem ila, chutichuan music kalpui ila’ tih hi a rawn chhuak zung zung a, a rauva zuk cheng tak tak tur chuan sumdawng rilru kha ngaihtuahna atangin hnawl angai a, music mawi leh tha ngaihtuah chhuak tur chuan hun a duh rei chang pawh a awm ngei ang. Amaherawh chu chutak chu kan in huam a ngai miau si a ni tih hi a sawi bawk a ni. James B.Ralte chuan thangthar talent nei țha tak tak te chu ‘Technique’ ah chuan an sang ve tawh hle a, mahse, ‘a rau’ lamah an pawnlang ve thung a ni a ti a. Hetiang thil kan han sawikai duahna chhan pawh C.Lalrinmawia zai hi “Rimawi thlarau” tehfung atang hian han teh ila, a lo ‘thlarau mi’ zia tih chian leh zual nan te pawh a țha ve zel e.

“A saw raltiang leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hla recording studio-a an record lai a musician te kha kan sawi tawh a. Tin, he hla mawi dangdai tak pawh C.Lalrinmawia audio album hmasa ber “Tawnmang Lasi” tih 1984-a tihchhuahah khan telh a nih ve thu kan sawi tawh bawk a. He hla record a nih lai a recording studio-a musician te zinga khaipa ber chu Pu Butta a ni a, a ni hi hnam anga Zofate kan awm ve chhung chuan a hming hi a reh tawh dawn lo a ni. Engvangin maw..? I ti maithei. A chhanna tawi te chu “Guiterist ropui tak a nih vangin” tih hi a ni mai. |ing\ang perhthiam hmingthang a ni a, hlaphuahthiam hmingthang a ni a, lemziakthiam hmingthang a la ni fo bawk. Zai pawh a thiam in a aw a mawi dangdai hle a. Tuna kan chai lai mek C.Lalrinmawia aw ang mai a mipa aw hliah hliah, lunglen thlak bawk si neitu a ni bawk.

He hla music introduction hi han belchiang ila a fuh ruk dan hi kan hre fiah chiang telh telh mai a ni. A chang hmasa ber sak \an hma a Pu Butta guiter solo ‘slide’ nena tihrik danglam a han tawlh kual tir deuh ngaih ngaih phawt a. Chutihlaiin, Pu |huama’n strumming rual theh thawh in rhythm guiter a lo thai ve bawk a, chutah C.Lalrinmawia chuan a chang khatna a rawn sa ta a, chang khat a sa zo chiah a, a thunawn a luh rual chiah in Nghilhlova khuang vuak ri leh Fakhlena hruithum kheuh rite nen rimawi hmanraw bi kimin an han tiri ta a nih kha. Ka tehkhin ber chu huan mawi takah thlifim kan dawng heuh heuh a, nuam kan tih tawh tehreng nen, a tinuam lehzual turin vawilehkhatah sava rual mawi em em in rawn hram ta se, chutiang thil nen chuan tehkhin ila a awm viau ang. He hla timawi lehzual tura ngaihtuahna lo seng tu, rimawi ngaihnawm zet nen a lo thuam mawi tu guitarist Pu Butta leh hetih hunlaia a thawhpuite hian fak an phu tak zet a ni.

James B.Ralte \awngkam han hawh leh lawk ila, Zorimawi ‘rau’ thuk tak chang chungin Pu C.Lalrinmawia hian ama hlaphuah ngei “A saw raltiang Leitlangpui tual nuamah sawn e” tih hi a sa niin a lang a. Zorimawi huangah leh a tehfung atang chuan a ni baka “thlarau mi” an awm chuang bik em maw ni dawn le..? a tih hial theih awm e. A zai reng reng hi a ti tak tak a, a lungleng em em a, a thu ah a cheng hliah hliah bawk a, tin, a hla sak ho reng reng hi hla thu ho mai mai leh hla thu pawlawh deuh an awm ve ngai lova. Han ngaihthlak ngawt pawha hla ni bik hliah hliah a mi nawlpuiin kan pawm ngei tur hi a sa tlangpui thin. Zoram dung leh vang deng chhuak hla pawh a ngah reng a nih hi –

A SAW RALTIANG LEITLANGPUI TUAL NUAM AH SAWN E…
Satu: Lalthlengliana (Mathlenga) leh Phuahtu : C.Lalrinmawia

A saw raltiang leitlangpui tual nuamah sawn e
Tleitir dawnthar tuaite a leng an ti
Theih chang se thuva nun nem lenthiam tirin
Thaikawi bawngte palai va hlan ang hmiang

Zalam lian tluang phei aw! a thui vawng vawng
Thaikawi biahthu hlannan chuanin e.
Khuarei turnipui Lenkawl a liampui leh thin
Kar a hla di bawihte aw ka lung a leng vawng vawng.

Zantiang daifim chhawrthla eng no ruai hnuaiah hian e
Ka han thlir aw ka lung a leng vawng vawng
Aw damte’n zanmu lo va chhingta la
Tawn mang lam ah tal intawngang aw

Zobawm siahthing parang lo vul siu siau e
Kei ka dawnthar tuaite bahsam thlah mawi
An iang zo nem mawka tawnah hian e
Thuva siahthing zar lawi lo iang e.