A REM VE SI LO
– C. Lalthazuala
Zorimawi chanchina ‘Big Bang Theory” Scientist ten Universe lo pian chhuah dan nia an sawi, van thengreng zau lutuka thil puak thawmna leh namen lova ropui rapthlak a an sawi ang maia thawmna leh huhang ngah, Mizo Rocker ropui leh thawmna, mi hipna ngah si Jeremy Zobiakvela, JBa tia hriat hlawh, Rock ‘N’ Roll rimawi khawvel leh 1970 tirte atanga 1980 chawhnu lam thlenga khawvel rimawi awpbet tlatu “Rock Music” hmanga Mizoram, a bik takin Aizawl khawpui leh Lunglei khawpui “Rock Music genre” hrang hranga awpbet ve tlattu, Zorimawi chanchina hming dai ngai tawh lo tur, mibik chanchin ngaihnawm tak mai lam hi i han hrut kual teh ang u.
Mizo Roker ropui Jeremy Zobiakvela hi ni 19th April 1953 kum khan Saitual khuaah a rawn piang a, a pa J. Pazawna hi Assam Civil Services (ACS) a ni a, a nu Hrangkhami Hnamte hi Nurse a ni thung. A pa hi rimawi ngain tak mai niin Tonic Solfa ah Matric pass a ni nghe nghe a, a nu Hrangkhami Hnamte hi Solfa thiam a nih bakah Jorhat leh Dibugarh vela nurse hna a thawh laiin Piono tumte sapho hnen atanga zirin, Biakinah te piono tumtu a lo ni ve tawh thin a, Rimawi thiam leh ngaina tak an nih avang hian Jeremy Zobiakvela, a tleirawl chhuah phat atanga Rimawi lamtluang a rawn zawh ta nghal mai pawh hi thil awm hliah hliah anih na lai a awm.
Jeremy Zobiakvela hi kum 9 mi lek ala nihin a pa J. Pazawna chuan Kalimpong a zirna hmun hmingthanga tak, India ram pumah pawh lar phak “Graham’s Home” ah a zuk dah ta a, Jeremy Zobiakvela, Graham’s Home Kalimpong a a zuk dah lai hian an zirtirtute chu sap vek an ni a, JBa chauh hi Mizo naupang, Mizoram lam atanga he sikula zuk kal leh zuk awm chhun a ni nghe nghe a ni. Kalimponga a zuk awm lai, naupangte a nih lai atang hian Music mai bakah, literature leh Graphic Arts lam a tuipui em em tawh thin a ni.
Graham’s Home, Kalimpong a a awm hnu hian a pa J.Pazawna chuan Shillong-ah dah leh in, Shillongah hian Matric a zova, kum 1970 kum daih tawh khan Shillong College Peotry Contest ah lawmman pakhatna a lo la tawh zu nia.
Pu J.Pazawna hi zirna lam ngaisang mi tak anih avng in a fapa Jeremy Zobiakvela pawh hi, Matric a pass hnua Science subject lam zirtira, Engineer nih tir a tum ber a, chutiang zawnga kawng zawh chhoh tir tumin, P.D.Sc zitirin Amednagar lamah a tir liam ta a. Amaherawhchu a pa duh ang tak chuan thil a kal thei ta biklo a ni.
Khawvel rimawi huna rimawi thlipui tleh nasat lai ber 1970 kum tirah, JBa te hian tleirawl nun hlimawm leh thawventhlak takmai an tem chho ve tan tlat mai si a. Heng hun lai taka, khawvela Rock band lar tak tak ten, rimawi thlipui an tlehtir dan thuk tak mai kha, khatih hun lai taka thalaite tan pumpelh theih a ni lo. JBa pawh hian, rimawi thlarau a chang chhah ngiang a ni ang, PD.Sc zir tura Amednagar a a zuk kal chuan lehkhazir lam a ngaihsak ta lova, Hippies ho zingah te zuk khawsa ve ta in, sap mi hausa fa awm tha duh vaklo, Hippies zinga mite nen, Band te din hovin, an Jam ho thin ta zawk tlat mai a, Amednagar atang hian a pa chuan a ko haw leh ta thuai a. Heng hun lai vel hian kum 16 mi vel lek a ni nghe nghe. Kalimpong leh Amednagara a awm vellai hi JBa pa, J.Pazawna, Serchhip a BDO hna chelha a awm lai a ni a. JBa hian a tleirawl chhauh lai velin Serchhip khuaah a hun hlimawm tak a hmang bawk a ni.
Kum 1971 ah khawkhat nula hmeltha, Leitlangpui lam chhuak Vanlalsawmi nen inneiin, amah JBa pawh sawrkar hna lamah te a lut ta bawk a, Serchhipa an awm lai, a tleirawl chhuah phat lai vel tak hi chuan rampum dengdawt em em chuan rimawi lipui luhchilhin, thawm ropui tak a la siam lemlo niin a lang.
Mizo Hmeichhe zaithiam zinga a hunlaia a berte zinga mi, Siampuii Sailoi’n lengzem hla a sak lar hmasak ber te zinga mi “Mahten tinkim dawnin” tih hla mawi dangdai tak mai kha JBa phuah niin, kum 16 a nih laia a phuah a ni a, Siampuii Sailo khan Radio a sak lar hnuah, kum 1971 khan “Record Players” Disc ang chi khan ‘Single’ Guwahati-ah zuk siamin, hla pahnih – ‘Mahten Tinkim Dawnin’ tih leh K.Rammawia phuah ‘Aw a Leng Vawng vawng’ tih hla pahnihte a awm a. Heng hunlai taka Shillong khawpui Rock Band lar tak “FENTONES” hovin studio lama an rem sak a ni a, a hunlai na na na chuan a lar thei vet vet hle.
Jeremy Zobiakvela Serchhip atanga Zawlkhawpui lama a rawn tla phei chu a kawppui awm mi khawpuiah meuh chuan a lo awmve nual mai le, 70s chho vela khawvel rimawi thlipui tleh vut vut mai thlarau lo chang chhah ve tak tak Saichhunga, Guitarist, PB Liantluanga, Bassist leh Dingluaia, Drummer tenen Young Generation rock band dinin, kum 1972 a Aizawl theater hall a Chinner’s Beat Contest, Chinner Company bultuma huaihawt anih tumin lawmman pakhatna an la nghal phat mai a, a hunlai na na na chuan beat contest te hi mipuiin an hlutin an ngaisang ropui bawk a, sawi tawh ang khan khawvel pumpuia Rock Music thlipui tleh nasat lai a lo ni kher bawk a, kar lovah JBa leh a thiante huhang leh boruak chuan Zawlkhawpui a tuam chhuak nghal a, an mahni mimal chanchin leh an rimawi tum thiam zia chungchang thu te chu thalaite ti ti a tling chho ta a ni. Amah a paliana, a hmel a chhiat loh bakah, a stage performance a tha em em a, a sam bu tha tak mai, a zuah sei hnuang maite leh, inthazo taka stage chunga a han zuang kual velte chu, a hmuhnawm dan a dang zar mai a, a huhang a nat bakah mi hip theihna engemaw tak hi a nei tel ru tlat bawk a, JBa vanglai tak tak hmu pha chinten “JBa te ang kha chu ‘legend’ an tling a lawm” an lo tih thinte pawh hi an thlalak hlui atanga han zirchian deuh hian a awm hmel hliah hliah a ni.
Rimawi khawvel bansan chuanglo, sawrkar hna thawk chung leh chhungkua nupui fanau enkawl chunga, khatitaka rimawi lama hming a chher thei kha thilmak tak pawh a ni ve reng reng a, Mizoram ang ram te tham leh mihring tlemna hmun angahte hi chuan “Music Industry” hi eizawnna tak tak a tling ve thei rih lova, chut chung chung pawh a, Aizawl khawpuia cheng, thalaite tuihalna tulhtu, thalaite beng titlaitu, hmuhnawm siamsaktu, a tleirawl tirhte atang natna khuma a mut tawh hnu thlenga, luhchilh tak taka rimawi luhchilh ngam, thangtharte tana kawng sialtu ropui Jeremy Zobiakvela hi zorimawi chanchinah hian hriatreng a ni tawh ang.
London khawpui atanga rawn chawr chhuak, khawvel nghawrnghing tham “Rock Band” te pawhin an memberte an thlak ve reng reng ang hian JBa pawh hi Band hrang hrangah a tel chhova, Young Generation hnuah Exodus ah tel chho lehin, chumi hnuah JB & Friends tiin a thiante nen Band an din leh a, tichuan a sangawi zawnpuite nen vek, Creation Flame a din leh a. “Creation Flame” Rock Band-a a thiante, Rimawi lipui thuk taka a luchilhpui, Saichhung leh PB. Liantluanga te chu chhungkaw lam thil leh eizawnna lam thil te avangin an telve reng thei ta lova, a tir atanga JBa perhkhuang thum perhsak thintu PB Liantluanga nau PB Lianzama a rawn inlar ve thung, Aizawl Chaltlang veng chhungkaw hlun, Chaltlang veng ziding chhungkua atanga rawn chawrchhuak, Rohmingthanga (Raw-a) lead guitarist turin a rawn inlar thar ve ta bawk, Rohmingthanga’n Saichhunga ai a rawn awh chho ta a, PB Lianzama’n a u PB Liantluanga ai a rawn awh chho ve ta bawk a. Tichuan Mizo Rock Band zinga a hunlaia chanchin sawitur nghah leh huhang ngah, Mizo rock band anga, State thenawm thlenga thawm nei tham “Crimson dust” a lo piang chhuak ta a ni.
Kum 1975 atangin Information & Public Relation leh Tourism Department buatsaihin Mizoram Solo & Beat Contest buatsaih thin a ni a, The Vans hovin lawmman pakhatna an rawn la ve zawk tih loh chu JBa telna groupte hian an la deuh zel a ni. Heng kumtina neih thin Solo & Beat Contest ah te hian Best Rhythm Guitarist (1980), Best Crooner (31.5.75), Best vocalist (1982) Best Original Compositor (Vocal), Best Rhythm Guitarist (1983), Best Vocalist (1983) te dawn tir a lo ni tawh a ni.
Crimson dust Band anga an din lai hian Shillong khawpuia zirlai intel khawmte chuan Crimson Dust te hi chahthlain, Shillong State Library hall-ah show hlawhtling tak, zanhnih, a zan indzawn zatin annei a, an chet that em avangin, Shillong Mizo te leh Shillong khawpuia zirlai awmten nuam an ti hle niin sawi fo a ni a. Police Bazar a New Opera-ah show an nei bawk a. Hemi tuma an shaw entur car park thui tak mai chu mak a tih ruk hle thu leh, chuti taka Shillong mi changkang ve deuh deuh chinin an lo hlut chu, a suangtuah phak thil a nih thu an lead guitarist Rohmingthanga (Raw-a) chuan a sawi chhuak hial a ni.
Crimson Dust hi an dintirh lamah tak chuan Saithangpuia, tuna USA a awmta hi an khuangpu ber a ni a, Saithangpuia hnu hretah hian Makuka (C.Luri pasal) in khuangpu nihna a rawn chelhve ta thung a ni. Shillong tour ah te pawh hian Makuka’n khuang a khawng vek a ni. Shillong tour an neih hnu lawk hian Haflong khawpuia club pakhat SESSEX Club te chuan rawn sawm lehin, hemi tum hian SESSEX Club ho hian “Crimson dust” ho concert na tur hrim hrim hi Pandal an lo zar duai mai a. Haflong mipui lah chuan an lo hlut nangiang mai bawk si nen, an lead guitarist Rohmingthanga (Raw-a) vek hian kan suangtuah phak bakin min lo dawngsawng ropui a ni ber e tiin a sawi.
An Haflong tour haw lam hi Silchar milian fa intelkhawmte chuan lo chelhin, a hmalawka hetih lai vela Shillong khawpuia Band lar ‘Blood & Thunder’ in concert an lo neih zawh chiahna Pandal la thiahloh ah show ropui tak an rawn nei bawk a ni. Mizoram pawna an tour na thenkhat Haflong, Shillong, Silchar vela an tour hma hian, Silchar bula sipai hmunpuiah sipai officer te sawmna angin an lo zuk inthehthil tawh nghe nghe a, hemi tum hi chuan Saithangpuia’n khuang a khawng thung a ni. Bawnra ngawt ang!
Jeremy Zobiakvela hian kum 28 chhungin Mizo hla 10 chuang hret leh Sap hla 112 zet a phuah hman a, Zorimawi khawvela a Band ang zawnga bultantu ropui a nih rualin Radio Artist leh Soloist lar tak tak ten, a Mizo hlaphuahte an sa lar nual a, “A Rem Ve Silo” tih hla tun thlenga thangtharten an duh thar lehzel, a lar tantirh atang tun thlenga la lar chhunzawm chho ta reng hi Lalhlimpuii’n kum 1970 chawhma lam khan AIR Aizawl Station atangin a larpui thei hle thin a, AIR Aizawl hlathlan programme luahzing ber pawl a lo tling phak tawh a ni.
Kum 1980 chawhnu lam atanga Zorimawi khawvel huanga rawn lar chho, pian chhuahpui aw mawi dangdai tak mai leh Zo lunglenna thlawh bosan chuang si lova, zaidan kalphung changkang tak nena, hla lar tak tak, inhnaivai tak taka mizo mipuite tana rawn chhawpchhuak thei reng mai Zosangliani chuan Dec. 7th 1989-ah a Audio-Album hlawhtling tak “Leng dun ang” tih album-ah chuan “A rem ve si lo” tih hla chu rawn telh ve leh in, a remna rimawi ten a zir kher bawk nen, Zoram dung leh vang a deng chhuak hneh hle a ni. He hla remtu Musician te chu Fakhlena (lead guitarist) Thuama (Keyboardist) Thawngnova (Bassist) Zothana (Drums) te leh Hmuaka (Guitarist) te an ni a, a tira JBa chord lo siam dan in a lo zir kher bawk a, heng musician te kutthlak hi a chhuanawm takzet a, a fuh chikim a ni ber mai.
JBa hi a nupui Vanlalsawmi nen hian kum 1982 ah inthenin, kum 1988 ah Ngurthankhumi nen innei lehin, ani nen hian a boral thleng khan run hmunah lawi dunin fanu pahnih an nei a, an nu hmasa nen hian fanu pathum leh fapa pakhat an lonei hman bawk a ni.
Kum 1991-ah Jeremy Zobiakvela chuan piantharna changin, tlukpalh nei miah lovin a boral ni thleng khan Krista zuitu rinawm tak a ni tluan ta zak a, nunthar a neih tak hnu hian Pathianin rimawi lama a talent a lo pekte chu rawngbawlna lamah a hamng ta char char a, Harvest Ministry leh Servant of God Evangelical Team rawngbawlna puibawmin nasa takin a inhmang zuita a, gospel hla (English) pawh 23 zet a phuah leh a, Liandingpuii English album-ah khan a hlaphuah pakhat “Fathar Forgive Them” tih chu telh a ni nghe nghe a ni.
A pianthar hnua debut album (English) a siam ah khan Lalrindiki Khiangte, Naemi leh Natuki ten an tawiawm a, Guitarist lar tak L.V.Dawng kutthlak vek a ni bawk. Tin, Makuka Recording Studio a buatsaih a ni bawk a, Pathian rawngbawl nan leh Pathian ropui nan a rilru zawng zawng seng a buatsaih a ni nghe nghe a ni.
Jeremy Zobiakvela hian mizo hla hi a phuah tam lo na a, a phuah chhunte hi belchian an dawl hlawm hle mai a, a thluk kalphung leh a guitar chord tuah rem vel dan atang hian, rimawi thlarau a chan thuk zia a lang nghal mai a, a Mizo hla phuah ho reng reng te hian “Literary value” leh “Artistic value” an nei sang hlawm em em a ni.
August ni 16 1999 ni rawn her chhuak chuan ‘Zo Rimawi’ chanchina ‘Arsi Lian’ herliam ni tur a rawn herchhuahpui ta tlat mai. Jeremy Zobiakvela hian thin thalo, zunthlum leh thisen sang inkawp natna nunrawng tak mai avangin amah ngaisang em em tute chu zamual pui min lo liamsan ta a ni.
Tunhnai hian JB-a farnu fanu (a tunu) Zorinzualin style dang deuh hlekin “A rem ve si lo” tih hla hi a rawn sa thar ve leh a. A sa mawi ang reng khawp mai. Zosangliani sak hi youtube lamah a awm a, a duh tan chuan en mai theih a ni.
20/09/17 12:05:50 am: Be Matuale: A MAK A NA
Hmani lawka fam min chansan ta, music columnist Lalremmuana hla duh em em hi amah hriat rengna’n ka han sep rawtui teh ang.
Kum 1980 hnu lama lengzem hla chhuak ho zingah hian Mizo thalaite’n an hlut leh an tuipui ber ber 5 thlang chhuak dawn ta ila, Dr P B Zodingliana phuah “A mak a na” tih hla hi a tel ngei ang ti ila, dawt kan sawi a rinawm loh. He hla mawi dangdai leh tha chungchuang tak mai hi a lo chhuah dan, abul thum atangin i han hrut chho dawn teh ang.
He hla phuahtu, Dr P B Zodingliana hi a eizawnna chu Doctor (MBBS) a ni a. Mizoram khaw hrang hrangah a hna thawhna avang hian a awm kual tawh a. He hla hi kum 1984-a Imphal Medical College-a MBBS a zirlaia a phuah a ni a, hostel-a phuah a ni nghe nghe.
Zankhat chu hostel varanda-ah khawhar taka a awm laiin, guitar a perh vel mai mai a, a rilruah hla thu a rawn lang ta zawt zawt mai a. Minute 5 vel lek chhungin he hla mawi tak mai leh lungkuai zet mai hi a puitlin ta hlawl mai a ni. A rilru a a thu a rawn lan rual hian a thluk tur pawh a rawn lan ve nghal thu a sawi nghe nghe a ni.
Dr P B Zodingliana hian Mizo tawngah a inrintawk tlat loh a vangin a hla phuah tam tak te chu mite hriat turin a pho chhuak ngam lova, amah ngei pawhin a tihbo leh mai mai thin thu sawiin, he hla ngei pawh hi kum 1984-a a phuah daih tawh ni mahse, a hnu kum enge maw zatah a pho chhuah chauh thu leh Mizoram dung leh vanga arawn lar tanna pawh 1993 vel atang daih ni a a hriat thu te pawh sawiin, “ka rin leh beisei phak bakin mite’n an lo hlut der ve a, a lawmawm khawp mai” a ti nghe nghe.
He hla, “A mak a na” aphuah dawn lai hian a rilru ah KC.Lalvunga (Zikpuii Pa) hla “Tawnmang silo maw, Lungrunpui” tih kha a cham tlat reng thu asawi nghe nghe a. Chutianga Mizo pa, thuthiam hmingthang hlaphuah rawn riak reng chu a hlaphuah “A mak a na” chang khatna tlar hmasa berah pawh ahman ve thu pawh sawiin, “Amaherawhchu, Zikpuii pa chuan ‘Lungrunpui’ a ti a, kei erawh chuan ka rilrua hla thluk lo piang ve nena ‘syllable’ a inmil theih zawkna turin ‘pui’ tih lai te ka paih ta a, ‘lungrun’ tih chauh ka hmang ta zawk a ni,” a ti bawk.
Dr P B Zodingliana hi Dt 28 09 1957 khan Lunglei bazar vengah lo piangin, apa chu P B Nikhuma a ni a. A pa P B Nikhuma hi Ngopa khawchhuak a ni a, a nu erawh Lunglei khawchhuak a ni thung a. A pa hi tunhma chuan politician lar tak niin, District Council hun laiin Lunglei District Mizo Union hruaitu hlun a ni a. District Secretary hlun a ni bawk. Kum 1972-a Pu CH Chhunga sorkarah khan Buarpui bial atanga thlantlin a ni a, Health Minister dinhmun te pawh a lo chelh tawh nghe nghe a ni. Brig T Sailo sorkarah khan Pu P B Nikhuma nau P B Rosanga kha cabinet minister a lo ni tawh bawk.
Anni thlah ho hi rimawi lamah talent an nei tha hlawm hle a. A pu (A nu pa) chhang chiah hi hla phuah thiam hmingthang Fam Lalzova nau hi a ni a, chhun tur pawh an lo nei tha viau reng a ni. Dr P B Zodingliana ngei pawh hi music ngaina tak leh talent nei tha tak mai a ni a. Kum 1976 leh 1978 khan a tel ve na rock group chuan AR Ground beat contest-ah pakhatna an lo la tawh a, an group “Frame” ah hian bass guitar perh tu niin, heng hun lai hian vawi hnih ‘best bassist’ ah an thlang tawh nghe nghe. Imphal Medical College-a a zirlaiin an college aiawhin Naga leh Khasi thiante nen “Inter Medical College Beat Contest” ah zuk telin 2nd prize an zuk la ve a, hemi tum hi chuan lead guitar a perh ve thung. He intihsiakna hi India rama Medical College lar ber te zinga mi AIIMS (Delhi) ah neih a ni a, “Inter Medical College Literature & Culture Meet” tih a ni nghe nghe a, kum tin huaihawt a ni thin.
Kum 1995 khan nupui Vanlalremruati (Maruati) a nei a, tunah hian fa mipa ve ve pahnih neiin, Aizawl dinthar tlangah an mahni inah an cheng mek a ni. An unau hi 8 an ni a, mipa 6 leh hmeichhia 2 an ni.
An chhungkaw ho hrim hrim hi rimawi lamah an mikhual lo hle a, ram pum hriat hlawh tham pawh an awm nual. Tunhnaia ZONET buatsaih zaipawl intihsiak a pakhatna Dawrpui Branch YMA conductor P B Lianzama te nen khan pa te in unau an ni a, musician lar tak, P B Lianhminga te nen pawh hian pa te in unau bawk anni. Tin, P B Lianzama hi Zo rimawi khawvelah a mikhual lo hle a, Jeremy Zobiakvela (L) JB-a vanglaia a telna group hrang hrang a bass guiter perh saktu hlun a ni bawk. Tunhnaia Zonet Cable TV buatsaih ‘Justice For Christ Beat Contest’ ah pawh endiktu-ah an hman ve nghe nghe kha.
He hla mawi tak mai leh Mizo thalaiten kan duh em em reng tawh tur hi a phuahtu hian phuah chhan bik em em pawh a neih loh thu a sawi rualin, a tleirawl lai daiha “A mak a na” han tih pui vawng vawng tur a tawn ve tho thu erawh a zep hran chuang lo. A sawi dan chuan, a tleirawl lai vela a nula kawm ve chuan inneih mai a duh a, a ni erawh chuan a thil zirlai MBBS chu zir zawh phawt a, sorkar hna te han thawh ve te te loh chuan thil ni thei ah a ngai si lo. Tichuan, chu nula chuan pasal a neih san ta a ni. Hetianga a nula thlakhlelh ruk em em in khiang a han awi ta mai hi a sarhu lai chuan tawrhthiam a harin a rilru pawh a den nat thu a zep hran lova. Amaherawhchu, heng a rilru natna te, a lunglenna te chu khuareiin a rawn hnem chho ve a, “he hla ka phuah lai tak phei hi chuan he ka Di hlui hi ka ngaituah hauh lova, ka rilruah pawh a awm hek lo,” a ti a, “Amaherawhchu, thawnthu ziaktuten an mahni nun ngei behchhanin thil ngaihnawm tak tak an ziak thin ang hian ‘experience’ ka lo nei tawh a, ka nun hian a lo tawng ve tawh ngei a ni. Mahse, he hla ka ziah lai erawh hi chuan, ka nunhlui liam tawh hnu emaw, kha nula emaw kha ka ngaihtuahnaah a awm miah si lova, a mak khawp mai,” a ti bawk.
Mizo tawng thiam lo inti chung chunga hetiang ang hla thu mawi leh lungkuai ngeih ngawih a phuah chhuak thei mai hi a mak hle a. Amah hi music thiam leh tui tak a nih avang leh band-ah pawh lo play ve nasa tawh a nih a vang te, Sap hla chi hrang hrang leh western music style hrang hrang lo ngaithla nasa thin a nih avangin hla thluk siam ah hrim hrim chuan a chungnung hle ngei ang. Hla pawh a phuah tam hran lo, han in sang mar leh deuhin, hla thu mawi leh thluk mawi tak tak dang han phuah leh nual atan a itawm tak zet zet a ni.
Thenawm khawveng te ngei pawn an hriatpui lova hla chhiar tham fe, naupang exercise bu khat dul lo phuah ve thin te pawh hi awm ve theih a ni a, Mizo Academy of lLetters hovin thu leh hla lama miropuite thlanmual “HLA KUNGPUI MUAL” Khawbung khua a an siam ah pawh khan kha thlanmuala lungphun tur an thlan chhuah dan tur chu lehkhabu ziak leh hlaphuahtu an nih pawhin phuah tam leh ziah tam lamah teh lovin an kutchhuak hlut dan “Literary Value” leh “Artistic Value” lam zawk kha tehfung ah hman nise an ti a nih kha. Chutiang zawnga chhut phei chuan Dr P B Zodingliana hlaphuah hi a hlu tak zet a, a literary value pawh a sang a, a artistic value pawh a sang a ni tih hi zep tur a awm lo.
“A mak a na” tih hla hi a thluk a mawi mai bakah a hla thu (poetical word) intuahrem dan hi a tha thlawt a, a sak a nawm mai bakah a thluk a tluangtlam a, tingtang perh thiam vaklo tan pawh a remna chord a harsa lutuk lova, han zai ho nikhua changa hla sak hlawh ber zinga mi a ni hial awm e. Concert leh puipun nikhua a local artiste hrang hrang ten an sak zin ber zing a mi pawh a ni ngei ang. 90s chho vela rock vocalist lar ve tak Jerry-a (Jessie L Ralte nen hriatpawlh loh tur) khan a sa lar thin hle a, a ni hian audio album te siamin studio lamah chuan a sa lo na a, he hla mite hriata sa lar hmasa ber tu chu a ni awm e. Tin, Mizo hmeichhiate zinga zaithiam lar ber pawl Zosangliani khan a album ah a sa a, AIR Aizawl ah a khung bawk. Peter C Lalrinmawia khan a album hnuhnung berah khan a sa ve bawk a, Albatross vocalist Rinte-a khan a mimal albumah a sa ve leh bawk. Tun hnai khan Tetei Ralte khan a albumah khan a sa ve leh a, a ni zai dan hi R&B influence a ni a, he hla thluk lunglen thlak reihrawih hi lunglenna bo khawpin a sa ingeuhvin a thluk ching-chi-vet kual deuh mah mah niin a lang. 2007 Youth Icon contest a Top-5 zinga mi, Durtlang tlangval C.Lalrinkima khan a rawn sa ve leh bawk a. Tin, Youth Icon Malsawmtluangi Fanai (MS-I) khan a albumah a rawn telh veleh bawk. Zoram dung leh vanga mite hriat hlawh thah artist lar 8 zetin an sa tihna a nih chu.!
P B Zodingliana hi sorkar hna a a luh hma, a tlangval lai chuan rimawi khawvel luhchilh nasa ve tak a ni thin a. Band hrang hranga a lo tel ve tawh mai bakah C.Lalrinmawia of Di Cham- Bawihpui te nen pawh anlo inzui nasa ve tawh hle a. C.Lalrimawia te chenna In, Chaltlang field hmar lam sir, hmun lunglenthlak reihrawih takah te khian an zai ho nasa thin hle a. C.Lalrinmawia hla sak tur leh AIR-Aizawl station-a athun tur hla thar aneih chang te pawhin a lo zirpui fo thin bawk a ni.
“A mak a na” tih hla ti hlu em em tu pakhat chu a thluk hi a ni awm e. Tunlai tawng takin a thluk hi a changkang hle mai. Tunlai thangthar hlaphuah thiam tam tak ten athluk tih changkan an tum luatah chord harsa pui pui behchhanin hla an phuah a, ing-euh deuhin athluk an siam bawk a. Tlang rama cheng hnam lungleng tak, mizote rilru leh lunglenna an zuankan ta daih mai thin a, a pawi hle a ni. Kan rual U zawkte kutchhuah te hi kan ngaithla tam tawk lovin kan zir chiang tam tawk lo pawh a ni maithei. Kan rual U te kha an lo ril hle a ni tih tilangtu chu “A mak a na” tih hi a ni awm e.Vai zaithiam leh musician hoin Bollywood film hla lar tak tak an rawn vawrh chhuah thin ah pawh hian western music leh Indian music, anmahni vai ho lunglenna tibo chung lovin an chawhpawlh mawi tawk thiam thin hle mai. Chu ngaituahna atanga zuk chhut vang vang pawhin Dr P B Zodingliana hi a fakawmin, hetiang ang hla thluk changkang leh mizo rilrem zawng tak nisi a phuah chhuak tlat thei hi tunlai thalaite hian i chhut ngun teh ang u.
He hla hi a hlut em em na pakhat leh chu a phuahtuin hla thu ril ngenngun, a hranpa a inhrilh fiah leh chiam ngai hran lo, hla thu mawl tluangtlam tak, han ngaihthlak emaw, han chhiar emaw, rilru a hriatthiam nghal mai theih, hla thu mawi em em ni tho bawk si a remkhawm thiam tlat mai hi a ni awm e.
Kan Mizo lengzem hla reng reng hi ngaihzawngte nena inthenna emaw, nupa inthenna emaw avanga rilru natna leh chutiang tawngtute rilru a tihnat theih zia tarlanna a ni tlangpui thin a. Sap ho love song thenkhat, thawnthu (Ballad) anga lengzem hla siam hi an awm ve meuh lo. Lengzem hla thenkhat phei hi chu a chaltlai thin hle a, an mahni thena lengdang tang belh san tute chaltlai taka diriam zuiin, hla dengkhawng leh hlathu chapo fe fe hmanga hlaphuah an tam hle. Amaherawhchu, chutiang hla dengkhawng ho reng reng chu tuma rilruah a tla na lo tlangpui thin. “A mak a na” tih hla chang hnihna a “Aw le, ilungdumtu nen chuan, fanau mal tluan chawiin va leng ta la, keipawh chhaithar di zawng ve turin, tuan ve zai ka rel tang e” a han ti vei hnap mai te hi a mawi dangdai hran pa ve ngawt mai.
A hmangaih em em in amah aia lungdumtu dang anei ta si, lengdang tang a belh san ta. Mahse, a hmangaih zia la ti lang zelin, fanau maltluan chawi turin duhsakna a la hlan zui lawm lawm a. Tin, a hmangaih em em chu a liam takah chuan, kawppui turte a la zawn ve angai ngei dawn a ni tih hla thu tluang tlam leh mawi bawk si, thuhnuai rawlh leh lungkuai bawk siin a ziak chhuak thei hi a ropui ngawt mai.
Ka thianpa pakhat phei chuan, “Mizo lengzem hla zawng zawngah ka duh ber, ka sa zing ber bawk,” tiin “keichuan song of the century ah ka puang hial” a ti riap mai. A ni taka, a hma lama kan sawi tawh ang khan a thluk a mawi dangdai em em a, a thu in lung a kuai nghaih mai bawk si a, chumi piah lamah athluk a tluangtlam tha em em leh zel bawk nen, a diktak chuan he hla hi a mawi a, a dangdai a, a hlu a, a tha tak zet a ni ber e.
A tawp khar nan, he hla mawi tak artiste lar leh hriat hlawh ber ber pariat in an sak hi a hla thu i han tarlang nghe nghe teh ang hmiang.
A MAK A NA
Tawnmang silo maw, Lungrun,
Khiang awia mual min liamsan tak mai le;
Biahthu Di kan tiam dun zawngte kha,
Nghilh thei hian ka mawi silo.
Hrilh thiam a har, a mak a na,
An sawi damlai thlanthim thlen meuh chu;
Mu leh mal reng ka nei thei dawn nem maw,
Khuarei hian a hnem mahna.
Duhthu leng sam mai maw ka chan tawn tawk,
Hlimte a kan lendun lai ni zawngte;
Leh kan tuanna tlang leh mual zawngte,
Vawng reng nang e, lairilah.
Awle i lungdumtu nen chuan,
Fanau maltluan chawiin va leng ta la;
Kei pawh chhai thar di zawng ve turin,
Tuan ve zai ka rel ta’ng e.