DAWN VE ANG MAW

DAWN VE ANG MAW
          C. Lalthazuala.

A Di ve kha, Chhuihthangvala,” tih lai taka, a thunawn tlar hmasa ber hmawr bawkna thumal, ‘Chhuihthangvala’ tih lai taka, sang veh vawh, chiang kek kawka, a han au chhuahpui rawih mai lai tak hi he hla dangdai bikna leh hla dang mawi ve em em thote aia a kal phung hran bikna riau lai tak chu a ni ber mai a, a ti dangdaitu a ni ber ang chu.

Kum 1978 kum kha Lalnunmawia (Valtea) tan chuan hla phuah kum a ni ringawt mai a. A hla mawi dangdai tak tak, a hla lar ber berte hi kum 1978-a a phuah an tam ber a, hla lar a ngah em mai a, hla phuah mi a lo ni ve bawk nen, kum 1977 leh 1978 hnu lamah pawh hla tha tak tak a phuah nual tho a, amaherawh chu, amah ngeiin a sawi danin, heng kan han sawi tak kum 1977, 1978 te hi Valtea hringnuna hla phuahpui kum an ni e.

Mizo hnam khawvela a awm ve chhung chu Lalnunmawia (Valte) hla phuah leh amah ngeiin a sak lar ‘Chhuihthangvala’ tih hla hi chu hriat reng a ni tawh dawn a ni.

Hla thluk kalphung changkang veh vawh, Mizo lunglen zawng taka hla thluk kaihnem hnap, muang fan raih ang a hla thluk kalphung nei, engemaw tizawng taka thluk tho deuh vat ni bawk si, tuipui ral sap ho rimawi tehfung atanga han teh a, tuipui ral tukverh atanga han thlir pawha, he hlazia rang leh kalphung hrim hrim hi han zirchian deuh chuan ‘Country music’ huang chhunga dah ngei tur a ni ang.

Lalnunmawia (Valtea) hian ‘Chhuihthangvala’ tih hla hi 8th July 1977 kuma a phuah a ni a. A hla thluk kalphung a lunglen thlak vawng vawng ang bawk hian, a phuahna hmunte pawh a lunglen thlak ve bawk a, India hmarchhak khawpui mawi ber Shillong khawpui mawi tak a, veng pakhat, Nongthymai huam chhunga, kawtthler pakhat, Golden estate kawtthler a, Lalnunmawia (Valtea) te chhungkaw chenna in, an lawina run ‘Peaulah lane’-a a phuah a ni.

Chhuihthangvala tih hla hi a phuahtu Valtea hian phuah chhan bik nei em em lo leh suangtuahna khawvel leh zeldin thil nena a phuah chhuah niin a sawi a, a phuah chhung lah a rei fe reuh mai. Amaha a awm khawhar changte hian a rilrua hla thluk lo lang chu faifukin a sa ret ret thin a, thlaruk chhung vel zet he hla sual chhuak tur hian ngaihtuahna a hmang niin a sawi. A thu nena a puitlinna tak tuk chawp Guitar neitu chu, Pu Khuma, Lalkhama, IAS u chiah a ni a, ‘Chhuihthangvala’ tih hla a puitlinna pindan chu Thanliana Tochhawng (Me-a) room, Nongthymai-ah a ni a, he tukchawp guitar ropui tak hi a hranpa taka lawmthu hrilh hial pawh a chakawm alawm mawle.

Shillong khawpuiah hian ‘Thalfavang kut’ an lo hman tan kum chiah hi hriat kilh kelh harsa deuh tawh mahse, Shillong-a in leh lo neia awm nghet Zo hnahthlak hnamte leh zirna avanga Shillong-a cheng Mizo hnam chi hrang hrangte hian ‘Thalfavang kut’ an lo hmanna hi a lo rei tawh ang reng hle a. Lalnunmawia (Valtea) hming rawn chher ve hunlai vel tak hi ‘Thalfavang kut’ an hman ropui vanglai tak niin a hmuna awm ve thin mi thenkhat chuan an sawi.

Kum 1977 thal favang kut chu ropui taka buatsaih a ni a, hetih hunlaite hi chuan India ram lairil (Mainland) lampang hi Mizo nawlpui tan tlawhpawh a la harsa em em a. Mizo zirlai tam berte chu Shillong khawpuiah an in chhungkhawm tlurh mai a ni. Mahni nu leh pate awmna, mahni pianna ram, mahni zik chhuahna in pui ber lah chu rambuai boruak rit takin a tuam chhah lai tak a ni a, heng hunlaia Mizo zirlaite tan hi chuan ‘|halfavang kut’ hi a nuam duh ngawt ang le.

Lalnunmawia (Valtea) khan ‘Chhuihthang vala’  tih hla kha kum 1977 July 8-a a phuah a nih thu kan sawi tawh a, he hla a phuah kum ‘Thalfavang kut’ singing competition-ah rawn tel vein ‘Chhuihthangvala’ tih hla ngei mai hmang hian lawmman pakhatna a la ta rup mai a. Kum 1977 kum velte hi chuan Valtea hi zathiam lar tak a ni ve tawh hrim hrim a, englekhawle, a hla rawn thawh chhuahpui nalh bawk si, amah zaithiam bawk si, amah a lo larsa tawh tho bawk nen, hemi tuma Valtea bomb paipuah zet hi chuan a hmaa a boruak lo neih tawhsa kha a let engemaw zatin a rawn tilian ta hluai mai a, par a rawn chhuahtir ta et ut mai a ni ber e.

Guwahati-Shillong station-a, tum hnih lai an lo hnawl tawh hnu Lalnunmawia (Valtea) Shillong khawpui ‘|halfavang kut’ singing competition-a pakhatna a rawn ni ta mai chu, chutih lai vela, Shillong All India Radio Station-a Programme officer Pahlira Sena Chawngthu (PS Chawngthu) chuan a duhsak ta hle mai a. Radio artist, B-Grade contract pe nghalin he hla mawi chungchuang ‘Chhuihthangvala’ tih hla hi Shillong radio station-ah record a ni ta nghal a, broadcast a nih atanga mit khapkar lekah Mizoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmar a deng chhuak nghal a ni.

Kum 1979-ah Shillong radio station-a thun tawh chu All India radio, Aizawl station-ah thun ve nghal a ni a, Mizoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmar, Zo hnahthlak khawtinrengah Shillong radio station atanga engemaw chang zeuha tih chhuah zauh thin chu regular taka ngaihthlak theih a lo nih phah ta a. A hunlai na na na chuan radio hla thlan programme-ah a serh zinga a mei ang mai a lo ni tawh thin a ni.

Kum 1984-ah All India Radio, Aizawl leh Shillong station kaltlanga Mizo mipuiten kan lo luanliampui thin, Lalnunmawia (Valtea) hla lar tak takte dahkhawmna audio album ‘Chhuihthangvala’ tih hla chu Otto recording studio, Kulikawn atangin tihchhuah a rawn ni ta bawk a, Valtea hla mawi dang tak takte chu Mizo mipuiten mahni in chhung lumah ngei, an duh hun hunah an lo ngaithla thei ta a ni.

“Chhuihthangvala’ tih hla Lalnunmawi a’n a phuahdan kalphung hi a dangdai ve hrim hrim a. Tuipui ral sap hovin ‘Ballads’ an tih bik hlate hi chu a phuahdan phungah hian, heng ‘Pro-noun’ thenkhat – ‘He, She, They, I,’ tih velte hi an hmang rim hle thin a nih hi. A kalphung ve hrim hrim a nihna lai a awm bawk a. “Chhuihthangvala’ tih hlaah hian heng kan han sawi tak ‘First persons’, ‘Second persons’, ‘Third persons’ te hi a kim vek a, Valtea hian hla phuahtu dangte tih dan ang lo tak leh dangdai takin a hmang kim vek a ni.

“Chhuihthangvala’ tih audio album kha a remna rimawi han remkhawm vel dan hrim hrim pawh a fuh thawkhat hle mai a. Otto recording studio-in 8tract a neih hnua buatsaih leh tih chhuah a ni bawk a, khang hunlaia Mizo audio album chhuak zingah rau rau pawh a recording quality chhuanawm ber pawl a tling hial ang.

Kum 1978 ‘Thalfavang kut’ singing competition-ah Valtea chuan pakhatna lawmman la nawn lehin a kum zawn zatin lawmman pakhatna a hui ta riap mai a, hemi tum ve thung hi chuan ‘|halfavang kut’ puala a hla phuah ‘A zual chuang em ni?’ tih hla mawi dangdai tak chu lawmman lakpuinan a hmang ve ta thung a ni.

13th February 1978 kum khan sipai lammual (AR Ground) -ah Lalnunmawia (Valtea) hian he hla hi a sa a, hei hi Mizoram chhunga, Mizoram leilunga a sak hmasak ber a ni nghe nghe. Shillong radio station atanga a lo sak lar tawh avangin, a thu nawn lai ngat phei chu tupawhin an lo zawm thei vek tawh mai si a, lammual khat tlata mipui pungkhawmte chuan ‘Chhuihthangvala’  tih lai tak chu aw rawl tawpin an zawm thup thup mai a, an ‘Chhuihthangvala’ rual thup thup mai a nih chu.

Lalnunmawia’n Mizorama he hla a sak hmasak ber tum hi ‘Winterfare’ lammual-a huaihawt a nih tum takin a ni a, he Winterfare-ah hian singing competition huaihawt tel a ni thin a, he intihsiaknaa zai ve tur Zosangliana Murray tingtang perhsaktu, musician zinga telve mai a ni a, Zosangliana Murray chuan in tihsiakna dawhsanga a din tawh hnuin a thianpa Valtea chu a hla hit ‘Chhuihthangvala’ han sa hmasa lawk tura ngenin, a hun hmasa ber atan ‘Chhuihthangvala’ tih hla chu sipai lammual-ah ngei, a phuahtu chuan a han au chhuahpui ta a, chuta tanga tun thlengin, Mizo mipuite, a bik takin thalaite zingah tawpin tai nei lo vin par a chhuang zui ta reng a nih hi.

Posted in Story.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *